โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน (acute otitis media)



หูชั้นกลางอักเสบจะมีอาการแบบเฉียบพลันด้วยอาการไข้ ปวดหู ปวดศีรษะ มีน้ำเหลืองหรือหนองไหลจากหู ตรวจร่างกายจะพบมีไข้ เยื่อแก้วหูจะบวมแดง สาเหตุของหูชั้นกลางอักเสบเกิดจากการทำงานของท่อ eustachian tube ผิดปกติระหว่างที่มีการติดเชื้อทำให้ไม่มีการระบายอากาศ เชื้อที่เป็นสาเหตุได้แก่ Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, และ Moraxella catarrhalis การรักษาจะต้องให้ยาแก้ปวด ยาปฏิชีวนะ 

โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน Otitis media (OM) หรือหูน้ำหนวก เป็นโรคที่มีการอักเสบของหูชั้นกลาง ซึ่งอยู่ระหว่างหูชั้นนอก และหูชั้นในโดยที่ไม่ได้กล่าวถึงสาเหตุหรือกลไกการเกิด หูชั้นกลางอักเสบแบ่งออกเป็น

  • หูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน Acute otitis media (AOM)
  • หูชั้นกลางอักเสบและมีน้ำในหู Otitis media with effusion (OME)
  • หูชั้นกลางอักเสบเรื้อง Chronic suppurative otitis media
  • Adhesive otitis media

หูชั้นกลางอักเสบ

โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน (acute otitis media)

โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน (acute otitis media) เป็นโรคที่พบได้บ่อยในเด็ก เนื่องจาก

เชื้อโรคที่เป็นสาเหตุของหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน

เชื้อที่เป็นสาเหตุของหูชั้นกลางอักเสบอาจจะเป็นเชื้อไวรัส หรือแบคทีเรีย เชื้อมักจะผ่านจากจมูก และ โพรงหลังจมูก sinus เข้าสู่หูชั้นกลางผ่านทางท่อยูสเตเชียน ซึ่งเป็นท่อที่เชื่อมระหว่างโพรงหลังจมูก (nasopharynx) และหูชั้นกลาง  

สาเหตุที่สำคัญของหูชั้นกลางอักเสบคือ

  • สาเหตุจากตัวผู้ป่วย
  • สาเหตุจากตัวเชื้อโรค
  • สาเหตุจากสิ่งแวดล้อม 

สาเหตุของหูชั้นกลางอักเสบ

ประวัติการเจ็บป่วย

ผู้ที่เป็นโรคหูชั้นกลางอักเสบมักจะมีประวัติการเจ็บป่วยดังต่อไปนี้

  • อาการเจ็บหู สำหรับเด็กจะร้องกวนและดึงหูหรือผมข้างที่เป็นโรค อาการปวดมักจะเป็นขณะนอน
  • มีน้ำหรือหนองไหลออกจากหู
  • ปวดศีรษะ
  • มีประวัติกำลังเป็นหวัด หรือเพิ่งจะหายจากหวัด
  • มีไข้
  • เบื่ออาหาร
  • หากเป็นเด็กจะหงุดหงิด ร้องไห้กวน คลื่นไส้อาเจียน

หากเป็นโรค หูชั้นกลางอักเสบและมีน้ำในหู Otitis media with effusion (OME)

  • การได้ยินลดลง สำหรับเด็กเล็กคงจะไม่สามารถบอกให้เราทราบ ผู้ปกครองต้องสังเกตอาการ
  • มีเสียงในหู
  • เวียนศีรษะบ้านหมุน
  • ปวดหู

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดหูชั้นกลางอักเสบได้แก่

  • อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่มีการสูบบุหรี่
  • อยู่ในสถานเลี้ยงดูเด็ก
  • ตามฤดูกาล
  • นอนหงายดูดนม

ผู้ที่เสี่ยงต่อการป่วยเป็นโรคหูชั้นกลางอักเสบ

อาการของหูขั้นกลาง

อาการของหูชั้นกลางอักเสบได้แก่อาการปวดหู มีน้ำไหลออกจากหู มีไข้ สูญเสียการทรงตัว ปวดศีรษะคลื่นไส้ อาเจียน ถ้าเป็นเด็กจะร้องไห้กวน ไม่นอน

อาการของโรคหูชั้นกลางอักเสบ


เยื่อแก้วหูบวมแดง

การวินิจฉัยโรคหูชั้นกลางอักเสบ

การวินิจฉัยทำได้ที่แผนกผู้ป่วยนอกโดย

การใช้กล้องส่อง Otoscope ซึ่งจะพบเยื่อแก้วหู

  • แดง
  • บวม
  • เลือดออก
  • มีหนอง
  • เห็นพองอากาศ
  • น้ำในหูชั้นกลาง
  • เยื่อแก้หูทะลุ

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

โรคหูชั้นกลางอักเสบไม่จำเป็นต้องตรวจทางห้องปฏิบัติการยกเว้นในรายที่คิดว่าอาจจะมีโรคแทรกซ้อนเช่นมีฝีในสมอง การตรวจที่สำคัญได้แก่

  • การตรวจ CT scan
  • การเจาะเยื่อแก้วหู Tympanocentesis เพื่อนำน้ำไปเพาะเชื้อ

การรักษาหูชั้นกลางอักเสบ

การรักษาทางยา

ผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่หูชั้นกลางอักเสบจะหายเองได้โดยไม่ต้องผ่าตัด โดยการให้ยาแก้ปวดในช่วงแรกหากไม่ดีขึ้นจึงใช้ยาปฏิชีวนะ การดูและหูชั้นกลางอักเสบที่บ้าน

  • ประคบอุ่นหูข้างที่อักเสบ
  • ใช้ยาหยอดหูเพื่อลดอาการปวด
  • รับประทานยาแก้ปวดเช่น ibuprofen หรือ พาราเซตตามอล
  • รับประทานยาปฏิชีวนะ เพื่อกำจัดเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุ ซึ่งควรรับประทานเป็นระยะเวลาอย่างน้อย 10 – 14 วัน
  • รับประทานยาแก้แพ้ antihistamine, ยาลดบวม, ยาที่ทำให้หดหลอดเลือด decongestant และพ่นจมูกด้วยยาหดหลอดเลือด (topical decongestant) เพื่อทำให้เยื่อบุบริเวณรูเปิดของท่อยูสเตเชียนยุบบวม ทำให้ท่อยูสเตเชียนเปิดได้กว้างขึ้น ทำให้สารจากการอักเสบ หรือหนองที่อยู่ในหูชั้นกลาง สามารถระบายออกจากท่อยูสเตเชียนนี้ได้สะดวกขึ้น
  • รับประทานยาแก้ปวด หรือลดไข้เท่าที่จำเป็น


เกณฑ์ในการให้ยาปฏิชีวนะ

ยาปฏิชีวนะที่ใช้รักษาหูชั้นกลางอักเสบ

  1. การรักษาโดยการผ่าตัด

  •  การเจาะเยื่อแก้วหู (myringotomy) เพื่อระบายหนองในหูชั้นกลางออก จะช่วยลดอาการปวดหูลงได้มาก   มักทำในรายที่ให้ยาเต็มที่แล้ว อาการผู้ป่วยไม่ดีขึ้น เช่น ยังคงปวดมาก มีไข้สูง หรือ ต้องการหนองไปย้อมเชื้อ หรือเพาะเชื้อเพื่อหาชนิดของเชื้อก่อโรค ในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือผู้ป่วยหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลันที่มีภาวะแทรกซ้อนเช่นโพรงกระดูกมาสตอยด์อักเสบเฉียบพลัน, ฝีหลังหู, เยื่อหุ้มสมองอักเสบ, ฝีในสมอง, อัมพาตของกล้ามเนื้อใบหน้า เนื่องจากเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7 มีการอักเสบ  หลังผ่าตัด เยื่อแก้วหูจะปิดได้เองภายใน 1-2 สัปดาห์
  •  การผ่าตัดโพรงกระดูกมาสตอยด์ (mastoidectomy)  มักทำในกรณีที่มีการอักเสบของโพรงกระดูกมาสตอยด์  มีหนองขังอยู่ภายในโพรงกระดูกมาสตอยด์ และไม่มีทางออก โดยเป็นการผ่าตัดบริเวณหลังหูเข้าสู่โพรงกระดูกมาสตอยด์ และนำหนอง หรือการอักเสบที่อยู่ภายในออก

Tympanocentesis

Tympanostomy tubes

การป้องกันหูชั้นกลางอักเสบ

โรคแทรกซ้อนของหูชั้นกลางอักเสบ

เพิ่มเพื่อน

ทบทวนโดย siamhealth.net เมื่อวันที่5กุมภาพันธ์2565