การตรวจการทำงานของตับ

การตรวจสมรรถภาพของตับLiver Function Test

หน้าที่ของตับ

ตับเป็นอวัยวะที่ใหญ่และมีหน้าที่ในการสร้างสารที่มีความสำคัญต่อร่างกายเช่น สารห้ามเลือด น้ำตาล โปรตีน ภูมิคุ้มกัน และยังทำหน้าทีกำจัดสารพิษออกจากร่างกาย การเจาะเลือดโดยทั่วไปต้องการดูว่าตับมีการอักเสบหรือไม่ แต่แพทย์จะสั่งตรวจการทำงานตับในกรณีตรวจร่างกายประจำปี หรือตรวจในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการตัวเหลืองตาเหลือง หรือ บวม

เมื่อไรแพทย์จะสั่งเจาะเลือดตรวจการทำงานของตับ

แพทย์จะสั่งตรวจเลือดการทำงานของตับเมื่อมีอาการหรืออาการแสดงว่าเป็นโรคตับ หรือมีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคตับ

อาการแสดงโรคตับอักเสบ

อ่อนแรง อ่อนเพลีย
เบื่ออาหาร ไม่อยากอาหาร
ปวดท้อง,แน่นชายโครงข้างขวา ท้องบวมมีน้ำในท้องหรือท้องมาน
ภาวะดีซ่าน (Jaundice) คือมีอาการ ตัวเหลือง ตาเหลือง
ปัสสาวะสีเข้ม
คันที่ผิวหนัง

ผู้ที่มีความเสี่ยงการโรคตับ

ผู้ที่มีประวัติหรือมีโอกาสเป็นไวรัสตับอักเสบ
ดื่มดื่มสุราหรือเบียร์มาก
มีประวัติครอบครัวเป็นโรคตับ
เมื่อท่านรับประทานยาที่อาจจะมีผลข้างเคียงทำให้ตับอักเสบ เช่น Statin INH Rifampinหรือสมุนไพร หรือวิตามิน ในปริมาณและขนาดที่อาจจะสามารถทำลายตับได้
ภาวะอ้วน น้ำหนักเกิน และ/หรือ เป็นเบาหวาน

การตรวจการทำงานของตับ

ตรวจหาโปรตีนที่สร้างจากตับได้แก่ Total protein

โปรตีนนี้สร้างในตับ มีหลายโรคที่ทำให้ค่าโปรตีนนี้สูงหรือว่าต่ำได้แก่ โรคตับ โรคไต มะเร็ง ขาดอาหารโปรตีนที่ตรวจได้แก่

Globulin เป็นโปรตีนที่สร้างจากตับและเม็ดเลือดขาวทำหน้าที่ต่อสู่กับเชื้อโรค ค่านี้ต่ำอาจจะพบได้ในหลายๆโรค นอกเหนือจากโรคตับ
Albumin เป็นโปรตีนที่สร้างจากตับ หากตับเกิดเสียหายก็ไม่สามารถที่จะสร้างโปรตีนชนิดนี้ทำให้โปรตีนนี้ต่ำเป็นผลให้เกิดอาการบวมที่เท้า และทั่วร่างกายค่าปกติ 3.4 - 5.4 g/dL. เราอาจจะพบว่าค่านี้ต่ำกว่าปกติในภาวะ

ท้องมานหรือมีน้ำในท้อง ascites
ถูกไฟไหม้ burns (extensive)
โรคไตอักเสบ glomerulonephritis
โรคตับ เช่นตับอักเสบ ตับแข็ง liver disease ( hepatitis, cirrhosis,)
ลำไส้ไม่ดูดซึมอาหาร malabsorption syndromes
ขาดอาหาร malnutrition
ไตรั่ว nephrotic syndrome

Prothrombin ( factor II ) เป็นโปรตีนที่สร้างในตับทำหน้าที่ทำให้เลือดแข็งตัว การวัดค่าโปรตีนนี้จะวัดระยะเวลาในการแข็งตัวของเลือด โดยปกติใช้เวลา 10-15 นาที หากการแข็งตัวของเลือดใช้เวลานานกว่านี้แสดงว่าตับเกิดการเสียหายหรืออาจจะเกิดจากยาหรือขาดวิตามินเค Prothrombin time
การตรวจ Enzyme จากตับ ได้แก่ ALT และ AST เป็น Enzymeในตับที่ช่วยในการสร้าง aminoacid และโปรตีน หากมีการทำลายหรือการอักเสบของตับจะมีการหลั่ง enzyme ออกจากตับสู่กระแสเลือด Alanine aminotransferase [ALT] หรือ SGPT (serum glutamate pyruvate transaminase) เป็นโปรตีนที่พบมากในตับ และไต พบน้อยในกล้ามเนื้อ หัวใจและตับอ่อน หากตรวจพบว่าระดับ ALT สูงพบได้ในโรค ตับอักเสบ ตับแข็ง

Asparate aminotransferase [AST] หรือ SGOT (serum glutamic-oxaloacetic transaminase) พบในตับ ไต และเนื้อเยื่ออื่น หากตรวจพบว่าระดับ AST สูงพบได้ในโรคหัวใจ โรคตับ ออกกำลังกายมากเกินไป

ALT และค่า ASTสูงไม่เกิน 1.5 เท่าอาจจะพบได้ในคนปกติ
ALT และค่า ASTอาจจะสูงขึ้นในคนอ้วนทั้งนี้เนื่องจากคนอ้วนจะมีไขมันเกาะที่ตับ เมื่อน้ำหนักลดลงค่าก็จะลดลง

โรคที่ทำให้ค่าทั้งสองสูง

ไวรัสตับอักเสบ Viral hepatitis
ตับอักเสบจากการดื่มสุรา
ตับอักเสบจากยาหรือสมุนไพร
ตับอักเสบจากโรคแพ้ภูมิ
ไขมันฟอกตับ Fatty liver
Inherited liver diseases
เนื้องอกในตับ Liver tumors
หัวใจวาย Heart failure

การตรวจการทำงานของตับเมื่อมีการอุดกั้นบางส่วนหรือทั้งหมดของทางเดินน้ำดี

เมื่อทางเดินน้ำดีถูกอุดกั้นบางส่วนหรือทั้งหมดจะมีการขึ้นของ enzyme ของตับเช่น

Gamma Glutamic Transpeptidase เป็นโปรตีนที่พบมากในตับหากตรวจพบว่าระดับ Gamma GT สูงพบได้ในโรคตับ ดื่มสุรา นิ่วในถุงน้ำดี คนอ้วน ไขมันพอกตับ
Alkaline phosphatase[ALP ] พบในกระดูก ลำไส้ ไต ตับและรก ค่า ALP จะสูงในภาวะที่ตับถูกทำลายหรือโรคกระดูก หัวใจวาย ไทรอยด์เป็นพิษ การเตรียมตัวการเจาะเลือดแพทย์จะแนะนำให้งดอาหาร 10-12 ชั่วโมง นอกจากนั้นอาจจะจำเป็นต้องหยุดยาที่มีผลต่อ ALP ได้แก่

ยาปฏิชีวนะ
ยาแก้ปวดกลุ่ม narcotics
ยาลดความดันโลหิต methyldopa
ยาลดความดันโลหิต propranolol
cortisone
ยารักษาโรคเกาต์ allopurinol
ยาลดความซึมเศร้า tricyclic antidepressants
chlorpromazine
ยาคุมกำเนิด estrogens and progestins - oral contraceptives
ยาแก้อักเสบ anti-inflammatory analgesics - oral
ฮอร์โมนเพศชาย male hormones
tranquilizers
some antiarthritic drugs
ยาเบาหวาน antidiabetics - oral

การตรวจ bilirubin เพื่อบอกว่ามีดีซ่านหรือไม่

ค่าปกติ

direct bilirubin: 0 to 0.3 mg/dl
total bilirubin: 0.3 to 1.9 mg/dl

โรคที่ทำให้เกิดดีซ่านได้แก่

ตับอักเสบ
ทางเดินน้ำดีถูกอุดกั้น เช่นนิ่ว เนื้องอก
Other liver diseases,
ตับแข็ง

ค่าปกติของผลเลือดของการตรวจตับ

Albumin: 3.4 to 5.4 g/dL
ALT: 5-35 IU/L
AST: 0-35 IU/L
ALP: 30-120 IU/L
direct bilirubin: 0 to 0.3 mg/dl
total bilirubin: 0.3 to 1.9 mg/dl
PT: 9-12 seconds.

โรคต่างๆที่ทำให้ผลเลือดการตรวจตับผิดปกติ

ในกรณีที่ค่าเอนไซม์ขึ้นไม่มาก(ไม่เกิน 2เท่าของค่าปกติ)สาเหตุที่พบได้บ่อยคือภาวะไขมันพอกตับ Fatty liver เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคเบาหวาน และคนอ้วน
ตับอักเสบเรื้อรัง เช่นไวรัสตับอักเสบเรื้อรัง ค่าเอนไซม์จะขึ้นไม่มาก
ผู้ที่ดื่มสุราเป็นประจำ ค่าเอนไซมืจะขึ้นไม่มาก ความรุนแรงของภาวะดื่มสุราจะต้องใช้การตรวจค่าอื่นในการแปลผล ส่วนภาวะพิษจากสุราค่าเอนไซม์จะขึ้นสูง
ยาหลายชนิดจะทำให้ค่าเอนไซม์สูงขึ้น

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว