เชื้อไข้หวัดนก

เป็นไวรัสอยู่ในตระกูล Orthomyxoviridae แบ่งออกเป็น 3 ชนิดได้แก่ types A, B และ C เชื้อไข้หวัดนกจะเป็นชนิด type A เชื้อที่เป็นสาเหตุคือ H5,H7,H9 อ่านเรื่องการจำแนกเชื้อได้ที่นี่

  • Influenza A H5
    • แบ่งออกเป็น 9 subtype
    • เป็นได้ทั้งชนิดที่มีความรุนแรงมากหรือรุนแรงน้อย
    • การติดเชื้อ H5 ทำให้เกิดโรครุนแรงในคน
  • Influenza A H7
    • แบ่งออกเป็น 9 subtype
    • เป็นได้ทั้งชนิดที่มีความรุนแรงมากหรือรุนแรงน้อย
    • การติดเชื้อ H5 ทำให้เกิดโรครุนแรงในคน
    • ไม่ค่อยจะทำให้เกิดการติดเชื้อในคน แต่อาจจะเกิดในคนที่สัมผัสใกล้ชิดทำให้เกิดตาแดง และอาการหวัด
  • Influenza A H9
    • แบ่งออกเป็น 9 subtype
    • เป็นชนิดมีความรุนแรงน้อย
    • เท่าที่พบมีรายงานผู้ป่วย 3 ราย

เชื้อไข้หวัดนก H5N1

ความเป็นอยู่ของเชื้อโรค

  • เชื้อนี้สามารถอยู่ในสิ่งแวดล้อมได้นาน ในน้ำที่อุณหภูมิ 22 องศาเชื้อสามารถอยู่ได้นาน 4 วัน ที่อุณหภูมิ 0 องศาเชื้อสามารถอยู่ได้นาน 30 วัน
  • วิธีการทำลายเชื้อ
    • ความร้อนที่ 56 องศาเป็นเวลา 3 ชั่วโมง หรือ 60 องศาเป็นเวลา 30 นาที
    • สภาวะที่เป็นกรด
    • มีสาร oxidizing agents เช่น sodium dodecyl sulfate, lipid solvents, and B-propiolactone
    • สารฆ่าเชื้อเช่น Iodine,fomalin

เชื้อไข้หวัดนกมีกี่สายพันธ์

แหล่งอาศัยของเชื้อโรค

พวกนกน้ำ หรือเป็ดป่าจะเป็นพาหะของโรค เมื่อมันอพยพไปที่ใดก็จะนำเชื้อไปด้วย หากสภาพแวดล้อมเหมาะสม เช่นอากาศเย็นก็จะทำให้มีการแพร่พันธ์ไปยังสัตว์เลี้ยง สัตว์ปีกทั้งหลายที่เป็นสัตว์เลี้ยงเมื่อได้รับเชื้อโรคจะทำให้เกิดโรค สัตว์ต่างๆได้แก่

  • Chickens
  • ไก่งวงTurkeys
  • เป็ด Ducks
  • นกกระทา Partridges
  • ก่ฟ้า Pheasants
  • นกพิราบ Pigeons
  • นกกระจอกเทศ Ostriches and other ratites
  • ห่าน Geese
  • ไก่ต๊อกGuinea fowl

เชื่อว่าการอพยพของนกเป็ดน้ำ หรือนกจะเป็นตัวพาเชื้อแพร่กระจาย พวกนกน้ำจะมีความต้านทานต่อเชื้อโรคนี้และเป็นพาหะของโรค

การระบาดของเชื้อโรค

ทางเข้าของเชื้อโรค

  • ทางปากโดยเชื้อที่ปนเปื้อนในเสมหะ หรือน้ำลาย หรืออุจาระของนกที่ป่วย
  • เยื่อบุตา
  • ทางเดินหายใจ

วิธีการระบาดของเชื้อโรค

  1. การระบาดของไข้หวัดนกเริ่มแรกจะระบาดจากการที่นกน้ำ นกนางนวลหรือนกป่านำเชื้อมาสู่ฟาร์มโดยที่นกนั้นไม่จำเป็นต้องเข้าไปในฟาร์ม แต่อาจจะถ่ายอุจาระ หรือสารคัดหลั่งลงในน้ำธรรมชาติ เมื่อสัตว์เลี้ยงดื่มน้ำที่มีเชื้อโรคก็จะเป็นจุดเริ่มต้นของการระบาด
  2. การระบาดในระยะที่สองเกิดจากการปนเปื้อนของเชื้อโรคจากไก่ที่ติดเชื้อไปสู่ฟาร์มอื่นโดยทางอาหาร รัง ถาดไก่ คน

การป้องกันการระบาดโดยการฉีดวัคซีน

เมื่อมีการระบาดของไข้หวัดนกในฟาร์มก็จะมีการดูแลเรื่องสิ่งแวดล้อม การทำลายสัตว์ที่ติดเชื้อ การกักกันสัตว์ที่สงสัยว่าจะได้รับเชื้อ ซึ่งวิธีการดังกล่าวอาจจะไม่พอที่จะควบคุมการระบาด โดยเฉพาะในพื้นที่มีการเลี้ยงสัตว์มาก และการทำลายสัตว์ก่อให้เกิดการสูญเสียทางเศรษฐกิจอย่างมากมายจึงได้มีแนวความคิดในการควบคุมการระบาด โดยการฉีดวัคซีน

เนื่องจากการเลี้ยงสัตว์ในปัจจุบันได้ต่างเดิม เช่นจำนวนสัตว์ในแต่ละฟาร์มมีจำนวนเพิ่มขึ้น ช่วงในการเลี้ยงแต่ละครอกลดลง การทำลายสัตว์ที่สงสัยจะติดเชื้อเป็นจำนวนมากทำให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจ และก่อให้เกิดความรู้สึกทารุนสัตว์ จึงมีแนวความคิดในการควบคุมการระบาดโดยการฉีดวัคซีน แต่การฉีดวัคซีนก็จะมีปัญหาเรื่องการแยกสัตว์ซึ่งติดเชื้อและสัตว์ซึ่งได้รับวัคซีน ซึ่งอาจจะทำให้มีการแพร่เชื้อโรคหากมีการส่งออก

อาการของคนที่ติดเชื้อไข้หวัดนก

เนื่องจากยังมีผู้ป่วยจำนวนไม่มากทำให้ยังมีความรู้เรื่องนี้น้อย ผู้ป่วยจะมีไข้ เจ็บคอ ไอ ในรายที่เป็นรุนแรงจะมีอาการแน่นหน้าอกหายใจหอบเนื่องจากมีอาการปอดบวม

ไข้หวัดนกกับอาวุธทางชีวภาพ

มีการหวาดกลัวจะนำเชื้อไข้หวัดนกมาใช้ทำอาวุธสงครามเพราะ

  • เชื้อนี้ติดต่อง่าย
  • อัตราการตายสูง
  • ทำให้เกิดผลต่อเศรษฐกิจค่อนข้างมาก เพราะทำให้สัตว์ตายมาก ป้องกันหรือควบคุมลำบาก เนื้อสัตว์แพงขึ้น
  • เชื้อมีการกลายพันธ์สูง ตัวอย่างที่ฮ่องกงเชื้อสามารถติดต่อสู่คน

อาการแสดงของสัตว์ที่ติดเชื้อ

  • ระยะพักตัว 3-7 วัน
  • อาการที่สำคัญ
    • ในรายที่ได้รับเชื้อชนิดรุนแรงจะตายเฉียบพลันโดยไม่มีอาการเตือน
    • สัตว์จะซึม ขนจะยับและยุ่ง
    • เบื่ออาหาร
    • ไข่ลดลง อาจจะออกไข่โดยที่ไม่มีเปลือกไข่ ต่อมาจะไม่ไข่
    • คอและเท้าจะบวม
    • เหนียงและหงอนจะบวมและเขียว
    • มีจุดเลือดออก
    • หิวน้ำ
    • ท้องร่วงแรกๆจะสีเขียวต่อมาถ่ายเหลวสีขาว
    • เลือดออกที่ข้อเท้าและขา
    • น้ำมูกและน้ำตาไหล
    • ไอจาม
    • ทรงตัวไม่อยู่ เดินเซ ต่อมาหัวจะตกติดพื้น
    • อัมพาต
  • อัตราการตาย 100%
  • อาจจะตายก่อนเกิดอาการ หรือหลังเกิดอาการแล้ว 1 สัปดาห์ส่วนใหญ่ตายใน 48 ชั่วโมง

ผลการตรวจสัตว์ที่ตาย

  • สำหรับนกที่อายุน้อยอาจจะตรวจไม่พบความผิดปกติ
  • กล้ามเนื้อจะมีเลือดคั่งมาก
  • เยื่อบุตาจะบวมและมีจุดเลือดออก
  • มีเสมหะจำนวนมากในหลอดลม
  • หลอดลมจะมีเลือดออก
  • มีจุดเลือดออกในช่องท่อง
  • ไตบวม
  • เลือดออกในกระเพาะ ลำไส้ ต่อมน้ำเหลือง
  • เลือดออกในรังไข่

คลิกดูภาพ

การเก็บตัวอย่างเพื่อตรวจวินิจฉัย

สัตว์ที่ตาย

ให้นำเอาอวัยวะส่วน สมอง ม้าม ปอด หลอดลม ตับอ่อน ถุงลม ส่งตรวจ

สัตว์ที่มีชีวิต

  • นำสารคัดหลังเช่น เสมหะ อุจาระ
  • เจาะเลือดตรวจ

การฉีดวัคซีน

ได้มีการทดลองใช้วัคซีนฉีดเพื่อป้องกันการติดเชื้อไข้หวัดนกในไก ่และไก่งวงพบว่าสามารถลดอัตราการตายและการติดเชื้อ แต่ข้อเสียของวัคซีนคืออาจจะไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อในนกบางประเภท และไม่สามารถป้องกันไข้หวัดนกสายพันธุ์อื่น ทำให้สัตว์นั้นไม่เป็นโรคแต่จะเป็นพาหะของโรคทำให้การควบคุมโรคเป็นไปได้ยาก

การรักษา

ยังไม่มียาที่ใช้รักษา

การป้องกันการระบาดของไข้หวัดนกในฟาร์มไก่

  • ป้องกันฟาร์มจากสัตว์ป่า เช่นนกเป็ดน้ำ นกน้ำหรือนกที่อพยพจากประเทศอื่น
  • อย่านำสัตว์ซึ่งยังไม่ได้ตรวจหรือกักโรคเข้าฟาร์ม
  • สำหรับผู้ดูแลฟาร์มต้องใส่เครื่องป้องกันอย่างเหมาะสม เช่น เสื้อคลุม ถุงมือ หน้ากากอนามัย หมวก และการทำความสะอาดร่างกาย
  • ทำความสะอาดและทำให้ฟาร์มปราศจากเชื้ออย่างถูกต้อง
  • ใช้ระบบ all-in/all-out production system
  • ไม่ควรใช้แหล่งน้ำธรรมชาติเพราะอาจจะปนเปื้อนเชื้อโรคจากสัตว์ป่า
  • ควรจำกัดการเข้าออกของรถ
  • ควรทำความสะอาดรถและอุปกรณ์ก่อนเข้าและออกจากฟาร์ม
  • อย่างใช้รถ หรืออุปการณ์การเลี้ยงร่วมกัน
  • ไม่ควรไปฟาร์มอื่ื่น หากจำเป็นต้องเปลี่ยนชุด ทำความสะอาดร่างกายใส่รองเท้าก่อนเข้าฟาร์ม
  • อย่าน้ำนกหรือสัตว์ปีกเข้าฟาร์ม

การควบคุมตลาดค้าสัตว์ปีก

  • ใช้ลังพลาสติกแทนไม้เพื่อสะดวกในการทำความสะอาด
  • กำจัดขนและอุจาระสัตว์ให้สะอาด
  • ทำความสะอาดรถและอุปกรณ์ทุกชนิดก่อนเข้าฟาร์ม
  • ทำความสะอาดตลาดทุกวัน
  • ไม่นำสัตว์ที่ขายไม่หมดเข้าฟาร์ม
  • แยกสัตว์ที่มาใหม่จากสัตว์ที่ขายไม่หมด

การควบคุมการระบาด

  • ทำลายสัตว์ที่สงสัยว่าจะติดโรค
  • ทำความสะอาดรถ และอุปกรณ์ที่สัมผัสสัตว์ที่ป่วย
  • ทำความสะอาดและฆ่าเชื้อ
  • หลังจากทำลายสัตว์และทำความสะอาดฟาร์มแล้วอย่างน้อย 21 วันจึงจะเริ่มเลี้ยงใหม่

การป้องกันการติดเชื้อไข้หวัดนก

  • รักษาร่างกายให้แข็งแรงโดยการออกกำลังกาย ผักผ่อนอย่างเพียงพอ รับประทานอาหารที่มีคุณภาพ
  • เมื่อไม่สบายไม่ควรจะเข้าที่ชุมชนหรือที่อากาศไม่ถ่ายเท
  • ไม่สัมผัสกับสัตว์ปีกที่มีชีวิต
  • ล้างมือหลังสัมผัสสัตว์
  • เด็กไม่ควรจะสัมผัสกับไก่หรือนก

การป้องกันเชื้อไข้หวัดนกกลายพันธุ์

โดยปกติเชื้อไข้หวัดนกจะติดเฉพาะสัตว์ปีกจนกระทั่งในปี คศ.1997 ได้มีการระบาดของไข้หวัดนกกับไก่ในฮ่องกง และมีผู้ติดเชื้อไข้หวัดนก 18 คนและเสียชีวิต 6 คน ทำให้ผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับไข้หวัดเชื่อว่าจะมีการระบาดของเชื้อไข้หวัดนกทั่วโลกในเร็ววันนี้ จึงได้มีคำแนะนำเพื่อป้องกันการระบาดของไข้หวัดนก

  • การกำจัดแหล่งแพร่เชื้อโรคอย่างเร่งด่วนเพื่อกำจัดเชื้อโรค และป้องกันการกลายพันธุ์
  • สำหรับคนเลี้ยงไก่ให้ฉีดวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่เพื่อป้องกันมิให้คนเลี้ยงได้รับเชื้อไข้หวัดไก ่และไข้หวัดนกซึ่งจะทำให้เชื้อเกิดการกลายพันธุ์
  • คนเลี้ยงต้องสวมใส่เครื่องป้องกันการติดเชื้อ
  • คนเลี้ยงต้องได้รับยาต้านไวรัส

กลับหน้าเดิม