dgdji

ภาวะคีโตซิส (Ketosis) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นในร่างกายเมื่อมีการลดการบริโภคคาร์โบไฮเดรตในระดับต่ำมาก เช่น ในการรับประทานอาหารประเภท Low Carbohydrate Diet หรือ Ketogenic Diet ซึ่งทำให้ร่างกายปรับตัวมาใช้ไขมันเป็นแหล่งพลังงานหลักแทนการใช้กลูโคสจากคาร์โบไฮเดรต

การทำงานของภาวะคีโตซิส

เมื่อร่างกายได้รับคาร์โบไฮเดรตน้อยกว่า 50 กรัมต่อวัน ตับจะเริ่มผลิต คีโตน (Ketones) จากการสลายไขมัน และคีโตนนี้จะถูกใช้เป็นพลังงานแทนกลูโคส
คีโตนบอดี้ (Ketone bodies) เช่น เบต้าไฮดรอกซีบิวทิเรต (BHB), อะซีโตอะซีเตต, และอะซิโตน จะสะสมในกระแสเลือด ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานสำคัญสำหรับสมองและกล้ามเนื้อ

อาการในช่วงเข้าสู่ภาวะคีโตซิส

ในช่วงเริ่มต้น (ประมาณ 2-7 วันแรก) ผู้ที่เข้าสู่ภาวะคีโตซิสอาจพบอาการข้างเคียงที่เรียกว่า “ไข้คีโต” (Keto Flu) ซึ่งประกอบด้วยอาการเช่น ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย คลื่นไส้ ท้องผูก และอาการวิงเวียนศีรษะ เนื่องจากร่างกายกำลังปรับตัวจากการใช้กลูโคสเป็นแหล่งพลังงานไปเป็นไขมัน
อาการเหล่านี้สามารถบรรเทาได้ด้วยการเพิ่มการดื่มน้ำและรับประทานเกลือเพื่อช่วยคืนสมดุลอิเล็กโทรไลต์ที่ร่างกายสูญเสียไป

ประโยชน์ของคีโตซิส

การลดน้ำหนัก: เมื่อร่างกายเข้าสู่ภาวะคีโตซิส มันจะเริ่มเผาผลาญไขมันสะสม ซึ่งส่งผลให้ลดน้ำหนักได้ในระยะยาว
ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด: ภาวะคีโตซิสช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดและอินซูลิน จึงเป็นประโยชน์สำหรับผู้ป่วยเบาหวานประเภท 2 หรือผู้ที่มีภาวะดื้อต่ออินซูลิน
เพิ่มสมรรถนะในการออกกำลังกาย: ในบางกรณี นักกีฬาที่ปรับตัวให้ร่างกายใช้คีโตนเป็นแหล่งพลังงานสามารถทำงานได้ดีในกิจกรรมความทนทานสูง

ความเสี่ยงของภาวะคีโตซิส

คีโตแอซิโดซิส (Ketoacidosis): แม้ว่าคีโตซิสจะเป็นภาวะที่เกิดขึ้นอย่างปลอดภัยในคนส่วนใหญ่ แต่ในผู้ป่วยเบาหวานประเภท 1 หรือผู้ที่มีโรคเกี่ยวกับตับ การเกิดภาวะคีโตซิสอาจนำไปสู่ ภาวะคีโตแอซิโดซิส ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินที่ทำให้ระดับคีโตนในเลือดสูงมากเกินไปและทำให้เลือดเป็นกรด ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
การขาดสารอาหาร: การลดคาร์โบไฮเดรตอย่างมากอาจทำให้ขาดสารอาหาร เช่น วิตามินบี, แมกนีเซียม และแคลเซียมได้ หากไม่มีการวางแผนการรับประทานอาหารที่เหมาะสม

การตรวจวัดภาวะคีโตซิส

ภาวะคีโตซิสสามารถตรวจวัดได้ด้วยการวัดระดับคีโตนในเลือด ปัสสาวะ หรือทางลมหายใจ เพื่อให้แน่ใจว่าร่างกายเข้าสู่ภาวะคีโตซิสอย่างเหมาะสม

สรุป

ภาวะคีโตซิสเกิดจากการเปลี่ยนแปลงการเผาผลาญในร่างกาย โดยร่างกายจะใช้ไขมันแทนกลูโคสเป็นแหล่งพลังงาน ภาวะนี้มีทั้งประโยชน์และความเสี่ยงขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล ผู้ที่สนใจเริ่มต้นอาหารคาร์โบไฮเดรตต่ำเพื่อกระตุ้นภาวะคีโตซิสควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญเพื่อการวางแผนที่เหมาะสม

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว