คราบหินปูนที่ฟัน: สาเหตุ ผลกระทบ และแนวทางป้องกัน

คราบหินปูนคืออะไร?

คราบหินปูน (Dental Tartar หรือ Calculus) คือคราบจุลินทรีย์ (Plaque) ที่สะสมบนฟันและแข็งตัวเนื่องจากการตกตะกอนของแร่ธาตุในน้ำลาย คราบหินปูนมักมีสีขาวขุ่น เหลือง หรือน้ำตาล และสามารถเกาะติดได้ทั้งบริเวณผิวฟันและใต้ขอบเหงือก หากไม่กำจัดออก อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพช่องปากที่รุนแรงขึ้นได้ เช่น โรคปริทนต์ ฟันร่วง และเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจเพิ่มขึ้น

ฟันและเหงือกปกติ

มีคราบหินปูนที่ฟัน

สาเหตุของการเกิดคราบหินปูน

ผิวฟันของเราหรืออีนาเมล เป็นส่วนที่หุ้มฟันจะแข็งมากผิวจะเรียบมัน ผิวฟันที่สะอาด เมื่อถูกน้ำลายจะเกิดแผ่นฟิมล์บางๆปกคุลมผิวฟัน แผ่นฟิมล์นี้เป็นสารไกลโคโปรตีนจากน้ำลาย ประกอบด้วยน้ำตาล และโปรตีนอาจเกิดขึ้นได้ทันที หลังจากทำความสะอาดแล้ว แผ่นฟิมล์นี้จะยังไม่มีเชื้อจุลินทรีย์มาเกาะจึงยังไม่ทำให้เกิดโรค แผ่นฟิมล์จะหนาแล้วเหนียวขึ้นเรื่อยๆ ต่อมาเชื้อแบคทีเรียมาเกาะ ซึ่งพบได้ตามขอบเหงือก และหลุมร่องฟันทางด้านบดเคี้ยว เพราะเป็นผิวฟันส่วนที่ไม่เรียบ ส่วนขอบเหงือกนั้น เป็นบริเวณที่เว้า

การเกาะของเชื้อแบคทีเรียจะเกาะอย่างหลวมๆ เมื่อบ้วนปากหรือเคี้ยวอาหารที่มีใย เช่นผักหรือผลไม้จะทำให้คราบหลุดไป หากอาหารที่เหนียว เช่นแป้ง น้ำตาลจะเกาะติดฟัน และเป็นอาหารของเชื้อแบคทีเรียซึ่งจะทำให้ฟันผุ

ดังนั้นการบ้วนปาก การแปรงฟันหลังอาหาร การขัดฟันด้วยไหมจะช่วยขจัดคราบออกไป หากคราบอยู่นานจะมีแคลเซี่ยม และอาหารอื่นมาเกาะคราบจะแข็งและเกาะติดแน่มากขึ้นจนกลายเป็นคราบหินปูน

1. การทำความสะอาดฟันไม่เพียงพอ – การแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันไม่ถูกวิธีทำให้คราบจุลินทรีย์สะสมและแข็งตัว

2. พฤติกรรมการรับประทานอาหาร – การบริโภคน้ำตาล แป้ง หรืออาหารที่มีความเป็นกรดสูงสามารถกระตุ้นการสะสมของแบคทีเรีย

3. การผลิตน้ำลายลดลง – น้ำลายช่วยชะล้างแบคทีเรียและเศษอาหาร การผลิตน้ำลายที่ลดลงอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดคราบหินปูน

4. การสูบบุหรี่ – สารนิโคตินในบุหรี่สามารถทำให้คราบหินปูนก่อตัวได้เร็วขึ้น

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดคราบหินปูน

• การสูบบุหรี่
• ฟันสบกันไม่ดี
• นอนกัดฟัน
• อาหารโดยเฉพาะน้ำตาล
• การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน เช่นวัยรุ่น ตั้งครรภ์ วัยทอง
• โรคประจำตัวเช่น เบาหวาน
• ยา เช่นยาลดความดันโลหิต ยากันชัก
• ปากแห้ง

คราบหินปูนทำให้เกิดโรคได้อย่างไร

ผลกระทบของคราบหินปูนต่อสุขภาพช่องปาก

• ทำให้เกิดกลิ่นปาก เนื่องจากเป็นแหล่งสะสมของแบคทีเรีย

• ทำให้เหงือกอักเสบและเป็นโรคเหงือก เชื้อจุลินทรีย์บางจำพวก จะปล่อยสารพิษออกมาทำลายเยื่อเหงือก ทำให้เกิดเหงืออักเสบ เช่น เหงือกบวม แดง และเลือดออกง่าย

• เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคปริทันต์ ถ้าเป็นอย่างต่อเนื่องนานๆ เกิดเป็นโรคปริทนต์ได้แผ่นคราบจุลินทรีย์ที่เกาะบนหินปูน จะกำจัดได้ยากกว่าบนผิวฟัน ซึ่งอาจทำให้ฟันโยกและสูญเสียฟันได้

• ส่งผลต่อความสวยงามของฟัน เนื่องจากทำให้ฟันดูเหลืองและไม่สะอาด

• เชื่อจุลินทรีย์ที่ย่อยอาหารแล้วปล่อยสารที่กรดออกมา จะกัดกร่อนผิวเคลือบฟันให้เป็นร่อง เป็นอย่างต่อเนื่องนานๆ จะทำให้ผิวฟันเป็นรู ซึ่งเรียกว่าฟันผุ

อาการของคราบหินปูน

• มีคราบแข็งสีเหลืองหรือน้ำตาลติดอยู่บนผิวฟันหรือขอบเหงือก

• มีกลิ่นปากแม้แปรงฟันเป็นประจำ

• เหงือกอักเสบ มีอาการบวม แดง และเลือดออกง่าย

• ฟันดูหมองคล้ำและไม่สะอาด

• มีอาการเสียวฟันหรือเหงือกร่น

คราบหินปูนจะใช้เวลานานแค่ไหนที่จะทำลายฟัน

• คราบหินปูนจะใช้เวลาประมาณ 24 ชม ในการเกิดคราบ
• คราบหินปูนจะใช้เวลาประมาณ 48 ชม ในการสะสมเชื้อโรคและหลั่งสารที่ทำลายฟัน

ดังนั้นหากแปรงฟันวันละอย่างน้อยสองครั้งร่วมกับการใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกต้อง ร่วมกับระมัดระวังเรื่องอาหารก็สามารถที่จะลดคราบหินปูนได้

วิธีป้องกันและกำจัดคราบหินปูน

1. แปรงฟันให้ถูกวิธี – ควรแปรงฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง และใช้แปรงสีฟันที่มีขนแปรงนุ่มให้แปรงเน้นตรงรอยต่อระหว่างเหงือกและฟัน

2. ใช้ไหมขัดฟันทุกวัน – ช่วยกำจัดเศษอาหารและคราบจุลินทรีย์ที่ติดอยู่ระหว่างซอกฟันใช้ไหมขัดฟันอย่างน้อยวันละครั้ง

3. ใช้น้ำยาบ้วนปาก – น้ำยาบ้วนปากที่มีสารต้านแบคทีเรียสามารถช่วยลดการสะสมของคราบจุลินทรีย์

4. ใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด

5. จำกัดการบริโภคอาหารที่มีน้ำตาลสูง – ลดปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดคราบจุลินทรีย์ไม่ตวรทานอาหารบ่อย หลีกเลี่ยงอาหารหรือขนมหวาน หากจะรับประทานของว่างควรเป็นผักและผลไม

6. เข้าพบทันตแพทย์เป็นประจำ – ควรตรวจสุขภาพช่องปากและขูดหินปูนทุก 6 เดือน

เราจะแปรงฟันเมื่อไหร่ดี

• แปรงฟันก่อนนอนมีความสำคัญเพราะกลางคืนมีน้ำลายน้อย ไม่มีการไหลเวียนทำให้มีการสะสมของเชื้อแบคทีเรียได้ง่าย ดังนั้นการแปรงฟันก่อนนอนจึงมีความสำคัญ
• แปรงตอนเช้าเพื่อขจัดเอาคราบที่สะสมในเวลากลางคืน
• ส่วนมื้ออื่นๆอาจจะแนะนำให้บ้วนปากแรงๆ
• การแปรงระหว่างมื้อขึ้นกับความจำเป็น เช่นคนฟันเก หรือรับประทานอาหารหวาน หรือดื่มเครื่องดื่มที่เป็นกรด ควรจะแปรงฟันทุกครั้ง

ข้อสำคัญต้องแปรงให้ถูกวิธี หากแปรงไม่ถูกจะทำให้ฟันสึก เหงือกร่นได้

คราบหินปูนนอกจากจะทำให้เกิดโรคเหงือกยังทำให้เกิดโรคหัวใจ

โรคเหงือกจะทำให้เกิดโรคหัวใจโดยเชื่อว่าเชื้อโรคจากเหงือกที่อักเสบไปที่หลอดเลือด และทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดหลอดเลือด นอกจากนั้นเชื่อว่าการอักเสบของเหงือกจะทำให้หลอดเลือดอักเสบ เส้นเลือดจึงตีบง่าย อ่านที่นี่

สรุป

คราบหินปูนเป็นปัญหาสุขภาพช่องปากที่สามารถป้องกันได้ หากละเลยอาจนำไปสู่โรคเหงือกและปัญหาฟันที่รุนแรง การดูแลสุขภาพช่องปากอย่างเหมาะสมและการพบทันตแพทย์เป็นประจำจะช่วยรักษาสุขภาพฟันและเหงือกให้แข็งแรงตลอดไป

 

กลับหน้าเดิม

การดูและฟัน | คราบหินปูน | สาเหตุโรคเหงือก | สุขอนามัยช่องปาก | โรคเหงือกอักเสบ | โรคในช่องปาก | โรคเหงือก | เหงือกร่น | ปริทนต์อักเสบ | โรคเหงือกกับหัวใจ | ปากแห้ง | ฟันผุ | การแปรงฟัน | กลิ่นปาก

• โรคในช่องปาก
• คราบหินปูน
• โรคเหงือก
• เหงือกร่น
• เหงือกอักเสบ
• ปริทนต์อักเสบ
• โรคเหงือกกับหัวใจ
• สาเหตุโรคเหงือก
• ปากแห้ง
• ฟันผุ
• การแปรงฟัน
• กลิ่นปาก