การตรวจการทำงานของต่อมไทรอยด์

การตรวจการทำงานของต่อมไทรอยด์ หมายถึงการตรวจระดับฮอร์โมน ในกระแสเลือด ที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของต่อมไทรอยด์ ฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์ จะทำหน้าที่เผาพลาญพลังงานของร่างกาย การทำงานของต่อมไทรอยด์ และต่อมที่เกี่ยวข้อง

ต่อมใต้สมอง pituitary gland จะสร้างฮอร์โมนที่เรียกว่า Thyroid stimulating hormone TSH ทำหน้าที่กระตุ้นให้ต่อมไทรอยด์ Thyroid gland สร้างฮอร์โมน T3 (triiodothyronine) and T4 (thyroxine) เพื่อให้ร่างกายเผาผลาญอาหาร หากต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนมากเกินไปเรียก Hyperthyroidism ตรวจเลือดจะพบว่า T3 หรือ T4 สูงแต่ TSH ต่ำ

หากต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนน้อยเกินไปเรียก Hypothyroidismตรวจเลือดจะพบว่า T3 หรือ T4 ต่ำแต่ TSH สูง

เมื่อไรจะเจาะเลือดตรวจต่อมไทรอยด์

เมื่อสงสัยว่าจะมีโรคของต่อมไทรอยด ์เช่นคอพอกเป็นพิษ Hyperthyroid หรือไทรอยด์ทำงานน้อย Hypothyroidism
เพื่อประเมินการทำงานของต่อมไทรอยด์ ในรายที่ได้รับการผ่าตัด หรือได้รับไอโอดีนกัมมันตรังสี
เพื่อติดตามผลการรักษา

วิธีการตรวจ

ไม่ต้องอดอาหาร
เจาะเลือดดำเพื่อนำไปส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการณ์

ข้อควรระวังในการตรวจ

หากจะเจาะเลือดตรวจ thyroxine (T 4 )ต้องหยุดยาหรือการรักษาต่อมไทรอยด์
หากจะตรวจ triiodothyronine (T 3 )ต้องหยุดยา Steroids, propranolol (Inderal), cholestyramine (Questran)
หากจะตรวจ thyroxine-binding globulin (TBG) testต้องหยุดยา Estrogens, anabolic steroids, phenytoin, และยา thyroid
หากจะตรวจ triiodothyronine resin uptake (T 3 RU) test.ต้องหยุด estrogens, androgens, phenytoin (Dilantin), salicylates, และ thyroid ฮอร์โมน

แพทย์จะตรวจอะไรบ้าง

1Thyroid stimulating hormone TSH

เป็นฮอร์โมนที่สร้างจากต่อมใต้สมอง pituitary gland ทำหน้าที่กระตุ้นให้ต่อมไทรอยด์ Thyroid gland สร้างฮอร์โมน T3 (triiodothyronine) และ T4 (thyroxine) ค่า TSH จะขึ้นกับระดับไทรอยด์ฮอร์โมนหากต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนด้วยตัวเองค่า TSH จะต่ำ แต่หากไทรอยด์ฮอร์โมนไม่สามารถสร้างฮอร์โมนค่า TSH จะสูง

ค่า TSH ต่ำแสดงว่าต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมน T3,T4 ออกมามาก
ค่า TSH สูงแสดงว่าต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมน T3,T4 ออกมาน้อย
ค่าปกติ 0.5-5.0 mU/L.
หากค่ามากกว่า 20 mU/L แสดงว่าต่อมไทรอยด์ไม่สามารถสร้างฮอร์โมนได้อย่างเพียงพอ
ค่าอยู่ระหว่า 15-20 mU/Lจะต้องติดตามผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด
ค่า TSH น้อยกว่า 0.3 mU/Lโดยที่มีT3 T4 สูงบ่งว่าคอพอกเป็นพิษ

2การเจาะหาระดับไทรอยด์ฮอร์โมน Total T4 (T4)

thyroxine (T 4 ) เป็นการหาไทรอยด์ออร์โมนทั้งส่วนที่จับกับโปรตีน และส่วนที่เป็นอิสระ(ประมาณ 0.05% ของ T4 และเป็นส่วนที่ออกฤทธิ์ต่อร่างกาย) ค่านี้จะผันแปรตามโปรตีนในร่างกาย ภาวะโรคอื่น เช่นตับแข็งหรือการใช้ยาคุม

3Free T4 (FT4)

เป็นการหาไทรอยด์ฮอร์โมนชนิด T4ที่เป็นอิสระ ที่ไม่ได้จับกับโปรตีน ค่า FT4 จะไม่ผันแปรตามปริมาณโปรตีนในร่างกาย

ระดับ T4 ในโรคต่างๆ
T4 สูง	T4ต่ำ
ไทรอยด์อักเสบacute thyroiditis ยาคุมกำเนิดbirth control pills ยาลดไขมันclofibrate (Altromed-S) x-ray ที่ใช้ไอโอดีน contrast x rays using iodine ยาคุมกำเนิด estrogen therapy heparin ยาเสพติด heroin คอพอกเป็นพิษhyperthyroidism ตั้งครรภ์pregnancy thyrotoxicosis toxic thyroid adenoma	anabolic steroids ฮอร์โมนเพศชายandrogens ยารักษาไทรอยด์antithyroid drugs แคระcretinism hypothyroidism ไตวาย kidney failure lithium (Lithane, Lithonate) myxedema ยากันชักphenytoin ยาลดความดันpropranolol

4triiodothyronine (T 3 )

เป็นการวัดระดับฮอร์โมน T3 ผู้ที่เป็นคอกพอกเป็นพิษจะมีค่า T3 สูงเกือบทุกคนและมักจะขึ้นก่อนระดับ T4 ค่า T3 จะผันแปรตามโรคหรือการใช้ยาบางชนิด ค่าปกติของ T3

90-170 ng/dl แรกเกิด
115-190 ng/dl อายุ 12 ปี
110-230 ng/dl ในผู้ใหญ่

ระดับ T3 และโรคต่างๆ
T3 สูง	T3 ต่ำ
certain genetic disorders that do not involve thyroid malfunction hyperthyroidism thyroiditis t 3 thyrotoxicosis toxic adenoma	acute or chronic illness hypothyroidism kidney or liver disease starvation anabolic steroids androgens phenytoin propranolol reserpine (Serpasil) salicylates in high doses

5Thyroxine-binding globulin (TBG) test

เป็นโปรตีนที่สร้างจากตับ หน้าที่จะจับกับไทรอยด์ฮอร์โมนเพื่อป้องกันมิให้ไตขับไทรอยด์ฮอร์โมนออก แต่เมื่อไทรอยด์ฮอร์โมนในเลือดมีน้อยลง ฮอร์โมนที่จับก็จะหลุดออกมาในกระแสเลือด ค่าปกติ

1.5-3.4 mg/dl or 15-34 mg/Lสำหรับผู้ใหญ่
2.9-5.4 mg/dl or 29-54 mg/L สำหรับเด็ก

ระดับ TBG และโรค
TBG สูง	TBG ต่ำ
acute thyroiditis birth control pills clofibrate (Altromed-S) contrast x rays using iodine estrogen therapy heparin heroin hyperthyroidism pregnancy thyrotoxicosis toxic thyroid adenoma	acromegaly acute hepatitis or other acute illness hyperthyroidism kidney disease malnutrition marked hypoproteinemia uncompensated acidosis

6The triiodothyronine resin uptake (T 3 RU) test

เป็นการวัดระดับฮอร์โมน T4 (thyroxine) ในกระแสเลือด

7long-acting thyroid stimulator (LATS) test

เป็นการวัดสารที่กระตุ้นต่อมไทรอยด์ซึ่งพบในผู้ป่วยที่เป็นคอพอกเป็นพิษ

สรุปค่าผลเลือด

การทดสอบ	ชื่อย่อ	ค่าปกติ
Serum thyroxine	T4	4.6-12 ug/dl
Free thyroxine fraction	FT4F	0.03-0.005%
Free Thyroxine	FT4	0.7-1.9 ng/dl
Thyroid hormone binding ratio	THBR	0.9-1.1
Free Thyroxine index	FT4I	4-11
Serum Triiodothyronine	T3	80-180 ng/dl
Free Triiodothyronine l	FT3	230-619 pg/d
Free T3 Index	FT3I	80-180
Radioactive iodine uptake	RAIU	10-30%
Serum thyrotropin	TSH	0.5-6 uU/ml
Thyroxine-binding globulin	TBG	12-20 ug/dl T4 +1.8 ugm
TRH stimulation test Peak	TSH	9-30 uIU/ml at 20-30 min
Serum thyroglobulin l	Tg	0-30 ng/m
Thyroid microsomal antibody titer	TMAb	Varies with method
Thyroglobulin antibody titer	TgAb	Varies with method

Thyroid scan

คือการตรวจต่อมไทรอยด์โดยการให้ผู้ป่วยรับประทานเกลือ iodine ที่อาบรังสี รอจนกระทั่งไอโอดีนเข้าไปจับที่เนื้อต่อมไทรอยด์ เต็มที่ จะทำ scan หลังจากรับประทานไปแล้ว 4-6 ชั่วโมง และอีกครั้งหนึ่งหลังจากดื่มไปแล้ว 24 ชั่วโมง ประโยชน์ของการตรวจวิธีนี้คือ

บอกว่าต่อมไทรอยด์มีการอักเสบหรือไม่ Thyroiditis
บอกว่าต่อมไทรอยด์มีการสร้างฮอร์โมนเพิ่มหรือไม่ hyperthyroid
แยกก้อนที่ต่อมไทรอยด์ว่าเป็น Hot หรือ Cold nodule
Hot nodule หมายถึงก้อนที่ต่อมไทรอยด์มีการสร้างฮอร์โมนสูง ก้อนประเภทนี้มักจะไม่เป็นมะเร็ง ส่วน cold nodule มีโอกาศเป็นมะเร็งร้อยละ 5
วัดขนาดต่อมไทรอยด์ก่อน และหลังการรักษา
หาตำแหน่งของต่อมไทรอยด์ที่อยู่บริเวณอื่น

Needle aspirate

การใช้เข็มเจาะเนื้อไทรอยด์โดยการใช้เข็มเล็กดูดเนื้อเพื่อนำส่งตรวจทางกล้องจุลทัศน์เพื่อตรวจเนื้อเยื่อว่าเป็นมะเร็ง คอพอกเป็นพิษ หรือเป็น cyst

การตรวจ ultrsound

เพื่อตรวจดูว่าก้อนที่ต่อมไทรอยด์เป็นก้อนเนื้อหรือ cyst

ทบทวนวันที่ 21/1/2566

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว