การเจาะน้ำตาลในเลือด

การน้ำตาลในกระแสเลือดหมายถึงการเจาะเลือดเพื่อหาระดับน้ำตาลหรือกลูโคสในเลือด กลูโคสในเลือดมาจากอาหารที่เรารับประทาน เช่น อาหารแป้ง ไขมัน หรือโปรตีน นอกจากนั้นน้ำตาลในเลือดส่วนหนึ่งมาจากการสร้าง เช่นจากตับ หรือการหลั่งจากน้ำตาลที่สะสมที่ตับ ตับอ่อนจะผลิตฮอร์โมนที่ชื่อว่า อินซูลินเพื่อนำน้ำตาลเข้าเซลล์

เราสามารถเจาะน้ำตาลได้หลายรูปแบบ

น้ำตาลหลังอดอาหาร 8 ชั่วโมงหรือที่เรียกว่า Fasting blood sugar (FBS) เป็นการเจาะเลือดเพื่อวินิจฉัยว่าเป็นเบาหวานหรือไม่อ่านเรื่อง Fasting blood sugar (FBS)
การเจาะน้ำตาลหลังจากรับประทานอาหารไปแล้ว 2 ชั่วโมงเป็นการเจาะเลือดเพื่อวินิจฉัยเบาหวาน น้ำตาลหลังอาหาร2ชั่วโมง two-hour postprandial blood sugar
การเจาะน้ำตาลแบบสุ่ม คือจะเจาะเลือดจะไม่เกี่ยวกับการงดอาหารหรือรับประทานอาหาร การเจาะแบบนี้จะไม่ใช่การวินิจฉัยเป็นการคัดกรองเท่านั้น
การวัดความทนทานต่อน้ำตาลหรือที่เรียกว่า Oral glucose tolerance test เป็นการเพื่อวินิจฉัย โรคเบาหวาน กลุ่มที่เสี่ยงต่อโรคเบาหวาน และโรคเบาหวานในขณะตั้งครรภ์
การหาค่าน้ำตาลเฉลี่ยหรือที่เรียกว่า Glycohemoglobin A1c (HbA1c) เป็นการน้ำตาลที่เกาะกับเม็ดเลือดแดง การนี้เป็นการวินิจฉัยว่าเป็นเบาหวาน และเป็นการติดตามการรักษาโรคเบาหวาน

วัตถุประสงค์ของการเจาะน้ำตาลในเลือด

เป็นการเพื่อวินิจฉัยโรคเบาหวาน
เป็นการติดตามการรักษาโรคเบาหวานว่าควบคุมโรคเบาหวานได้ดีเพียงใด
การวินิจฉัยขณะตั้งครรภ์
ระดับน้ำตาลว่าสูงหรือน้ำตาลในเลือดต่ำ

การเจาะเลือดมีกี่วิธี

1การเจาะน้ำตาลหลังอดอาหาร Fasting blood sugar (FBS)

ต้องงดอาหารและเครื่องดื่มอื่นนอกเหนือจากน้ำอย่างน้อย 8 ชั่วโมง สำหรับผู้ที่เป็นโรคเบาหวานจะต้องรอจนเจาะเลือดก่อนจึงรับประทานหรือฉีดยา อ่านเรื่องการเจาะน้ำตาลหลังอดอาหาร

ค่าปกติอยู่ระหว่าง 70 -100 mg/dL
ค่าอยู่ระหว่า 100-125mg/dLจะถือว่าเป็นภาวะimpaired fasting glucose หรือกลุ่มที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน
น้ำตาลที่มากกว่า 126 mg/dL จะวินิจฉัยว่าเป็นโรคเบาหวาน

2การน้ำตาลหลังรับประทานอาหาร 2 ชั่วโมง 2-hour postprandial blood sugar

จะเจาะเลือดหลังจากรับประทานอาหารไปแล้ว 2 ชั่วโมงเหมาะสำหรับการเจาะเลือดด้วยตัวเองที่บ้านเพื่อประเมินผลการรักษาโรคเบาหวาน การน้ำตาลหลังรับประทานอาหาร 2 ชั่วโมง

ค่าปกติจะน้อยกว่า 140 mg/dLสำหรับผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 50 ปี
ค่าปกติน้อยกว่า 150 mg/dL สำหรับผู้ที่มีอายุ 50-60 ปี
ค่าปกติน้อยกว่า 160 mg/dLสำหรับผู้ที่มีอายุมากกว่า 60 ปี

3การเจาะนำตาลแบบสุ่ม Random blood sugar (RBS)

ท่านผู้ไม่ต้องเตรียมตัวอะไร เมื่อแพทย์สงสัยแพทย์จะเจาะเลือดโดยที่ไม่ต้องงดอาหาร เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการของเบาหวาน เช่นหิวบ่อย น้ำหนักลด ปัสสาวะบ่อย หรือผู้ที่มีอาการเหมือนน้ำตาลในเลือดต่ำ

ค่าปกติ 80-120 mg/dLก่อนอาหารหรือหลังตื่นนอน
ค่าปกติ 100-140 mg/dL ก่อนนอน.

4การเจาะเลือดเพื่อวัดความทนทานต่อน้ำตาล Oral glucose tolerance test

เป็นการว่าร่างกายใช้น้ำตาลได้ดีเพียงใด โดยการให้ผู้ป่วยอดอาหาร 8 ชั่วโมงเมื่อมาถึงให้เจาะเลือด หลังจากนั้นให้ผู้ป่วยดื่มน้ำหวาน แล้วเจาะหาระดับน้ำตาลที่ 1,2 และ3 ชั่วโมงหลังจากดื่มน้ำตาล การแปรผลขึ้นกับระดับน้ำตาลที่เจาะได้

5น้ำตาลเฉลี่ยหรือ glycohemoglobin A1c or Glycohemoglobin A1c

การเจาะเลือดนี้ไม่ต้องงดอาหารสามารถเจาะได้ตลอดเวลา ค่าแสดงจะเป็นค่าน้ำตาลเฉลี่ยระยะเวลา 3 เดือนที่ผ่านมา อ่านเรื่อง น้ำตาลเฉลี่ย

วิธีการเจาะเลือด

เจ้าหน้าที่จะเรียกให้ไปนั่งที่เจาะเลือด แขนข้างที่เจาะบางบนหมอนให้แขนเหยียดตรง

รัดต้นแขนด้วยสายยางเหนือบริเวณที่เจาะเลือด ทำให้เส้นเลือดใต้ต่อที่รัดจะโป่งพองซึ่งจะง่ายต่อการเจาะเลือด
ทำสะอาดบริเวณที่จะเจาะเลือดด้วยแอลกอฮอลล์
ใช้เข็มเจาะเข้าบริเวณหลอดเลือดที่โป่งพอง สำหรับผู้ที่มีหลอดเลือดขนาดเล็กอาจจะต้องเจาะหลายครั้งจึงจะได้เลือด
ดูดเลือดเข้าในหลอดเก็บเลือด
เมื่อได้เลือดเพียงพอแล้วให้ปลดสายรัดออกจากต้นแขน
เจ้าหน้าที่จะเอาสำลีสำหรับกดแผล ให้กดนานสามถึงห้านาที

การเจาะเลือดอันตรายหรือไม่

การเจาะเลือดไม่มีอันตรายอะไร

อาจจะมีรอยจ้ำเลือดหลังจากเจาะเลือด การป้องกันให้กดบริเวณที่เจาะ3-5นาที
มีผู้ป่วยจำนวนน้อยที่เกิดการอักเสบของหลอดเลือด
สำหรับผู้ที่ได้รับยา aspirin ยาละลายลิ่มเลือด warfarin จะมีเลือดออกง่ายจะต้องใช้เวลากดนานกว่าคนทั่วไป

สาเหตุค่าน้ำตาลมีค่าสูง

เป็นโรคเบาหวาน
ภาวะเครียด เช่น การติดเชื้อรุนแรง
โรคหัวใจ
โรคหลอดเลือดสมอง
โรคต่อมหมวกไตCushing's syndrome.
ได้รับยา Steroid

ยาที่ทำให้น้ำตาลสูงขึ้น

Certain medicines to treat schizophrenia and psychosis
ยารักษาโรคความดันกลุ่ม Beta-blockers
Corticosteroids (such as prednisone)
ยาคุมกำเนิด Estrogens
Glucagon
Isoniazid
Lithium
Oral contraceptives (birth control pills)
Phenothiazines
Phenytoin
Salicylates (see aspirin overdose)
ยาขับปัสสาวะ Thiazide diuretics
Triamterene
Tricyclic antidepressants

สาเหตุค่าน้ำตาลต่ำ

ค่าน้ำตาลหลังอดอาหาร 8 ชั่วโมงที่มีค่าต่ำกว่า 40 mg/dL สำหรับสตรีหรือต่ำกว่า 50 mg/dL สำหรับบุรุษ และมีอาการน้ำตาลต่ำ สาเหตุ

Addison's disease
เป็นโรคต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย
เนื้องอกต่อมใต้สมอง
โรคตับแข็ง
โรคไตวาย
ขาดอาหาร
ยารักษาโรคเบาหวาน

ยาที่ทำให้ระดับน้ำตาลต่ำลง

Acetaminophen
Alcohol
Anabolic steroids
Clofibrate
Disopyramide
Gemfibrozil
Monoamine oxidase inhibitors (MAOIs)
Pentamidine

ปัจจัยที่มีผลกระทบต่อการน้ำตาลในเลือด

งดอาหารไม่ถึงระยะเวลาที่กำหนด เช่น 8 ชั่วโมง หรือ 2 ชั่วโมง
ดื่มสุรา
มีโรคประจำ หรือมีความเครียด สูบบุหรี่ ดื่มกาแฟ
รับประทานยา เช่น ยาคุมกำเนิด ยารักษาความดันโลหิต ยา steroid

น้ำตาล น้ำตาลหลังอดอาหาร8ชั่วโมง น้ำตาลหลังจากรับประทานอาหาร2ชั่วโมง การทดOGTT

เอกสารอ้างอิง

American Diabetes Association (2011). Standards of medical care in diabetes - 2011. Diabetes Care, 34(Suppl 1): S11-S61.
http://diabetes.webmd.com/blood-glucose

โรคเบาหวาน

ทบทวนวันที่ 27/1/2566

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว