การตรวจไขมันในเลือด

ไขมันในร่างกายมีทั้งประโยชน์และโทษ Cholesterol เป็นชนิดหนึ่งของไขมัน เป็นสารตั้งต้นในการผลิตฮอร์โมนต่างๆ เอนไซม์ และเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของ cell membranes

ข้อเสียของไขมันคือหากมีค่าสูงไขมันจะสะสมที่ผนังหลอดเลือดทำให้หลอดเลือดแข็งและตีบ atherosclerosis หลอดเลือดที่ตีบอาจจะเกิดลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดทำให้เกิดโรค

เมื่อไรจึงจะเจาะเลือดตรวจไขมันในเลือด

ผู้ใหญ่

สำหรับผู้ที่ไม่มีปัจัจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจให้เจาะเลือดตรวจทุก4-6ปี โดยเจาะเลือดตรวจ Total cholesterol เพียงค่าเดียว หากผิดปกติจึงจะตรวจเลือดไขมันทั้งหมด

หากท่านเจาะเลือดพบความผิดปกติหรือมีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดก็ให้เจาะเลือดตรวจไขมันทั้งสี่ตัว ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดได้แก่

สูบบุหรี่
อ้วนลงพุง
รับประทานอาหารที่มีไขมันสูง
ไม่ออกกำลังกาย
อายุ(ชายอายุมากกว่า 45 หญิงอายุมากกว่า50ปี)
โรคความดันโลหิตสูง
ประวัติญาติเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดก่อนวัยอันควร(ชายเกิดก่อนอายุ 55ปี หญิงเกิดก่อนอายุ65ปี)
เคยเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ
เป็นโรคเบาหวาน

เด็กและวัยรุ่น

อเมริกาแนะนำให้เจาะเลือดตรวจเด็กอายุ9-11ปี และอีกช่วงคือ 17-21 ปี หากเด็กมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด ก็ให้เจาะเร็วและถี่ขึ้น สำหรับเด็กอายุน้อยกว่า 2 ขวบไม่แนะนำให้เจาะเลือดตรวจ

การเจาะตรวจไขมันในเลือดแพทย์จะสั่งเจาะอะไรบ้าง

เนื่องจากไขมันในร่างกายมีหลายชนิด แต่แพทย์นิยมสั่งเจาะได้แก่

Total cholesterol (TC) ไขมัน cholesterol ร้อยละ 30 มาจากอาหาร ส่วนที่เหลือร้อยละ 70 ผลิตโดยตับ ค่าTC จะสูงขึ้นก็แต่โดยการเพิ่มขึ้นของ LDL และ/หรือ TG เท่านั้น
ส่วน HDL นั้น หากมีค่าเพิ่มขึ้นเมื่อใด ค่า LDL และ TG นั้นจะลดค่าลงในสัดส่วนที่มากจนน่าพอใจยิ่งกว่า สรุปก็คือ HDL เพิ่มขึ้นมากเมื่อใด ไม่ช้าไม่นาน TC จะลดลงมาเอง
LDL (low-density lipoprotein) เป็นไขมันที่ไม่ดี หากมีสูงจะทำให้หลอดเลือดตีบ
HDL (สูง-density lipoprotein)เป็นไขมันที่ดีป้องกันเสียเลือดตีบคือ HDL จะเป็นตัวพา LDL ออกจากพนังหลอดเลือด ฉะนั้น ยิ่งมีค่าสูงขึ้นมากเท่าใด ยิ่งดีมากเท่านั้น
Triglycerides TG เป็นไขมันในเลือดที่เกิดจากอาหารแท้ ๆ ทั้งจากอาหารไขมันโดยตรง และอาหารคาร์โบไฮเดรต ดังนั้น การจะลด TG ก็จำเป็นต้องลดปริมาณอาหารมิให้กินล้นเกินหรือพูดเป็นศัพท์วิชาการ ก็คือ ต้องลดการบริโภคจำนวนแคลอรี่ในแต่ละมื้อและแต่ละวันลง

นอกจากนั้นก็อาจจะมีการรายงานค่าอื่นเช่น

Very low-density lipoprotein cholesterol (VLDL-C) ซึ่งได้จากการคำนวณโดยเอาค่าtriglycerides/5
Non-HDL-C ได้จากการเอาค่า total cholesterol ลบ HDL-C.
Cholesterol/HDL ratio ได้จากการคำนวณโดยเอา total cholesterol หารด้วยค่า HDL-C(total cholesterol / HDL-C)

การแปลผลไขมันในเลือดจะต้องดูอัตราส่วนTC:HDL ratio – คือนำค่า TC หารด้วยค่า HDL-C อัตราส่วนที่มากกว่า 6 จะมีความเสี่ยงต่อโรคหัวใจสูง

สำหรับท่านที่มีโรคประจำตัวหรือความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจต่างกัน เมื่อรักษาแล้วค่า LDL เป้าหมายแต่ละกลุ่ม

ผู้ที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจสูง หรือเป็นโรคหัวใจเป้าหมาย LDL ต้องน้อยกว่า 100 mg/dL (หากเป็นไปได้ให้น้อยกว่า 70 mg/dL)
สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจปานกลางโดยมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจ 2 ข้อ งเป้าหมาย LDL ต้องน้อยกว่า 130 mg/dL
สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจต่ำเป้าหมายl LDL น้อยกว่า 160 mg/dL.

สรุปผลเลือดการตรวจไขมัน

Total cholesterol	Total cholesterol* (Canada and most of Europe)
น้อยกว่า 200 mg/dL	น้อยกว่า 5.2 mmol/L	ค่าที่ต้องการ
200-239 mg/dL	5.2-6.2 mmol/L	สูงปานกลาง
240 mg/dL and สูงกว่า	สูงกว่า 6.2 mmol/L	สูง

LDL cholesterol	LDL cholesterol* (Canada and most of Europe)
น้อยกว่า 70 mg/dL	น้อยกว่า 1.8 mmol/L	ค่านี้เหมาะสมสำหรับผู้ที่เป็นโรคหัวใจ หรือเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจ โรคเบาหวาน
ต่ำกว่า 100 mg/dL	น้อยกว่า 2.6 mmol/L	เหมาะสำหรับผู้ที่เสี่ยงต่อการเกิด โรคหัวใจ
100-129 mg/dL	2.6-3.3 mmol/L	ใกล้เคียงปกติ
130-159 mg/dL	3.4-4.1 mmol/L	สูงปานกลาง
160-189 mg/dL	4.1-4.9 mmol/L	สูง
190 mg/dL and สูงกว่า	สูงกว่า 4.9 mmol/L	สูงมาก

HDL cholesterol	HDL cholesterol* (Canada and most of Europe)
น้อยกว่า 40 mg/dL (ชาย) น้อยกว่า 50 mg/dL (หญิง)	น้อยกว่า 1 mmol/L (men)น้อยกว่า 1.3 mmol/L (women)	ต่ำจะเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
50-59 mg/dL	1.3-1.5 mmol/L	ดี
60 mg/dL and สูงกว่า	สูงกว่า 1.5 mmol/L	ดีมากป้องกันโรคหัวใจ

Triglycerides	Triglycerides* (Canada and most of Europe)
Below 150 mg/dL	Below 1.7 mmol/L	ค่าที่ต้องการ
150-199 mg/dL	1.7-2.2 mmol/L	สูงปานกลาง
200-499 mg/dL	2.3-5.6 mmol/L	สูง
500 mg/dL and สูงกว่า	สูงกว่า 5.6 mmol/L	Very สูง

ค่า Non-HDL Cholesterol
<130 mg/dL	3.37 mmol/L	ค่าปกติ
130-159 mg/dL	3.37-4.12mmol/L	สูงกว่าปกติเล็กน้อย
160-189 mg/dL	4.15-4.90 mmol/L	สูงปานกลาง
190-219 mg/dL	4.9-5.7 mmol/L	สูง
> 220 mg/dL	5.7 mmol/L	สูงมาก

ใครที่ต้องเจาะเลือดตรวจไขมัน

ผู้ที่อายุ 20 ปีขึ้นไปควรจะเจาะตรวจไขมันทุก 5 ปี การเจาะหา Cholesterol จะมีความสำคัญหากท่านมี

ประวัติครอบครัวเป็นโรคไขมันในเลือดสูง หรือมีประวัติโรคหัวใจ
น้ำหนักเกิน
ไม่ออกกำลังกาย
เป็นเบาหวาน
ความดันโลหิตสูง
รับประทานอาหารมัน
ผู้ชายอายุมากกว่า 45 ปีหรือหญิงอายุมากกว่า 50 ปี
เจาะเลือดทุก 12 เดือนหากท่านกำลังรับประทานยาลดไขมัน
โรคทางพันธุกรรมที่มีไขมันในเลือดสูงให้เริ่มเจาะตั้งแต่อายุ 10ปี
ผลตรวจเลือดพบว่าไขมันในเลือดเคยสูง
สูบบุหรี่

วิธีการทดสอบไขมันในเลือด

ใช้วิธีการเจาะเลือดดำอย่างที่ใช้กันตามปกติ
ใช้วิธีการเจาะเลือดจากปลายนิ้ว วิธีการนี้ใช้เฉพาะการคัดกรองเท่านั้นครับ

การเจาะเลือดต้องงดอาหารหรือไม่

หากเจาะเลือดตรวจเฉพาะ Cholesterol ก็ไม่จำเป็นต้องงด หากต้องการตรวจ Triglyceride ก็ต้องงดอาหาร 12 ชั่วโมง

การเตรียมตัวก่อนเจาะเลือดหาไขมัน

ต้องอดอาหารก่อนตรวจเลือดไม่น้อยกว่า 12 ชั่วโมง ให้ดื่มน้ำเปล่าได้
ในระยะ 3 สัปดาห์ที่ผ่านมาให้รับประทานอาหารที่เคยรับประทานอยู่
ผู้ที่เจ็บป่วยหนักหรือได้รับการผ่าตัดควรตรวจวัดระดับไขมันในเลือดหลังจากหายป่วยแล้ว 3 เดือน สำหรับผู้ที่เจ็บเล็กน้อยสามารถตรวจวัดระดับไขมันในเลือดได้เมื่อหายจากเจ็บป่วย 3 สัปดาห์
ให้เจาะท่านั่ง เพราะการเจาะท่านอนจะต่ำกว่าท่านั่งเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของระดับพลาสม่า
ต้องระบุว่าจะใช้พลาสม่าหรือซีรั่มในการตรวจวัดระดับไขมัน ระดับไขมันในพลาสม่าจะต่ำกว่าในซีรั่มร้อยละ 4
สำหรับผู้ที่มีกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันควรตรวจภายใน 12 ชั่วโมงแรกหรือหลังจากเกิดอาการ 6 สัปดาห์

เทคนิคการเจาะเลือดและการตรวจวัดระดับไขมัน

1ควรให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านั่งอย่างน้อย 5 นาที ก่อนเจาะ เพราะการเปลี่ยนท่าจะทำให้ plasma volume เปลี่ยนแปลง และผลที่ได้จะคลาดเคลื่อน

2ควรเก็บเลือดที่ได้ในหลอดที่ไม่ใส่สารป้องกันการแข็งตัวของเลือด เพื่อที่จะให้ได้เป็นระดับไขมันในซีรั่ม แต่หากจำเป็นก็อาจใช้หลอดที่มีสารป้องกันการแข็งตัวของเลือดได้ ค่าที่ได้จะเป็นระดับไขมันในพลาสม่า ซึ่งจะต่ำกว่าใน serum ประมาณร้อยละ 3

3ควรส่งเลือดไปตรวจในห้องปฏิบัติการที่มีมาตรฐานเชื่อถือได้ คือมี quality assurance และ quality control ที่ตรวจสอบมาตรฐานของระดับโคเลสเตอรอลหลายๆ ระดับ โดยเฉพาะในระดับโคเลสเตอรอล ตั้งแต่ 100 มก/ดล ถึง 300 มก/ดล โดยใช้วิธีเอนไซมาติก

หากไขมันสูงจะต้องปฏิบัติตัวอย่างไร

เรื่องอาหาร จะต้องรับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวไม่เกินร้อยละ 7 ของพลังงานทั้งหมด ปริมาณไขมัน cholesterol น้อยกว่า 200 mgต่อวัน
ให้อาหารที่เติม plant sterols
การลดอาหารไขมันจะลดไขมันลงได้ 30%.
การออกกำลังกายจะลด LDLและเพิ่ม HDL
การใช้ยา มียาหลายกลุ่มให้ใช้ได้แก่
- Statins
- Niacin
- Fibrates
- Zetia
- Bile acid sequestrants

ปัจจัยที่มีผลต่อไขมันในเลือด

อาหาร อาหารที่มีไขมันอิ่มตัว หรือมีปริมาณไขมันสูงจะทำให้ไขมันในเลือดสูง
น้ำหนัก ผู้ที่มีน้ำหนักเกินจะมีโอกาศที่ไขมันในเลือดจะสูง
การออกกำลังกายโดยเฉพาะการออกกำลังกายแบบ aerobic จะลดไขมันในเลือด
อายุและเพศ อายุมากขึ้นแนวโน้มไขมันในเลือดจะสูงขึ้น ผู้หญิงวัยก่อนหมดประจำเดือนจะมีไขมันต่ำกว่าผู้ชาย หลังหมดประจำเดือนจะมีไขมันสูงกว่าผู้ชาย
โรคเบาหวานผู้ที่ควบคุมเบาหวานไม่ดีไขมันในเลือดจะสูง เมื่อคุมเบาหวานดีขึ้นไขมันในเลือดจะต่ำลง
พันธุกรรม
สาเหตุอื่นๆเช่นยา