การติดเชื้อราดำ Mucormycosis

ใครที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อราดำ

การดำเนินชีวิตปกติเราจะสัมผัสกับราดำ แต่ไม่เกิดโรคเนื่องจากภูมิคุ้มกันที่ดีของคน แต่หากคนที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอจากโรคหรือยาก็จะเสี่ยงต่อการติดเชื้อราดำ ภาวะดังกล่าวได้แก่

• โรคเบาหวานโดยเฉพาะผู้ที่ควบคุมเบาหวานไม่ดี
• โรคมะเร็ง
• การปลุกถ่ายอวัยวะ
• การปลุกถ่ายเซลล์ต้นแบบ Stem cell transplant
• ผู้ที่มีเม็ดเลือดขาวต่ำ
• ผู้ที่ใช้ steroid เรื้อรัง
• ผู้ที่มีฐาตุเหล็กในเลือดสูง
• ผู้ที่ขาดสารอาหาร
• ทารกคลอดก่อนกำเนิด
• ภาวะกรดในเลือด
• แผลไฟไหม้
• ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บจากภัยพิบัติ เช่น แผ่นดินไหว พายุ

โรคติดเชื้อราดำไม่ใช่โรคติดต่อ

อาการของการติดเชื้อราดำ

การติดเชื้อราดำมีกลุ่มอาการห้ากลุ่มได้แก่

1. กลุ่มอาการติดเชื้อทางเดินหายใจและสมอง(Rhinocerebral mucormycosis) เป็นการติดเชื้อที่พบบ่อยที่สุด การติดเชื้อพบในกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานที่ควบคุมไม่ดี ผู้ป่วยปลุกถ่ายไต ผู้ป่วยปลุกถ่ายไขกระดูกการติดเชื้อราดำจะเริ่มในรูจมูก ลุกลามไปยังไซนัส ไปที่กระบอกตา และลามเข้าสมอง อาการสำคัญได้แก่

• หน้าบวมด้านเดียว ปวดใบหน้า
• ปวดศีรษะ โรคแทรกซ้อนที่สำคัญของการติดเชื้อราดำทางจมูกคือเชื้อราดำลุกลามเข้าสมองทำให้เกิดการอักเสบของสมอง ผู้ป่วยจะมีอาการปวดศรีษะ บวม และแดงส่วนหน้าผาก บางรายอาจจะมีปัญหาเรื่องความจำ ซึมลง
• บวมบริเวณแก้มข้างหนึ่ง รวมทั้งจมูก และบวมขอบตาร่วมกับอาการปวดบริเวณโหนกแก้มข้างหนึ่ง เชื้ออาจจะลามมาที่ผิวหนังทำให้เห็นเป็นแผลดำซึ่งเป็นอาการที่สำคัญของการติดเชื้อราดำที่ไซนัส
• คัดจมูก น้ำมูกไหล เชื้อราดำจะทำให้มีการอักเสบของไซนัสและช่องจมูกทำให้เกิดอาการคัดจมูกข้างเดียว และมีน้ำมูก
• มีไข้
• หากเชื้อลุกลามจะมีอาการหนังตาตก มีปัญหาเรื่องสายตา
• เห็นรอยแผลดำที่สันจมูกหรือในปาก เชื้อราดำอาจจะมีการทำลายกระดูกโหนกแก้ม ขากรรไกร จมูก บวมเนื้อเยื่อในช่องจมูกและมีสะเก็ดสีดำ
• มีปัญหาเรื่องการมองเห็น เชื้อราดำอาจจะทำลายเส้นประสาทตา ทไให้มัปัญหาการมองเห็น บางรายตาบอดถาวร

2. กลุ่มอาการติดเชื้อในปอด(Pulmonary mucormycosis) มักจะเกิดกับคนไข้ที่เป็นมะเร็งเม็ดเลือด และมีเม็ดเลือดขาวต่ำมาก ผู้ป่วยจะมีอาการ

• ไข้
• ไอ
• เจ็บหน้าอก
• หายใจลำบาก
• มักจะลุกลามไปหลอดเลือดทำให้เกิดโพรงในปอด แะไอเป็นเลืด

3. กลุ่มอาการติดเชื้อที่ผิวหนัง(Cutaneous mucormycosis)  การติดเชื้อที่ผิวหนังอาจจะเกิดผิวหนังที่ได้รับบาดเจ็บเช่นไฟไหม้ หรือได้รับบาดเจ็บอื่นๆได้รับเชื้อโดยตรง ทำให้ผิวหนังบริเวณดังกล่าว บวม แดง มีหนองและมีเนื้อตายสีดำ การติดเชื้ออีกชนิดหนึ่งเชื้อมาตามกระแสเลือดทำให้ผิวหนังอักเสบ บวม แดง

• ปวดบริเวณแผล
• ร้อนรอบแผล
• แดงรอบแผล
• บวมรอบแผล

4. กลุ่มอาการติดเชื้อทางเดินอาหาร(Gastrointestinal mucormycosis)  พบน้อยเกิดจากคนได้รับประทานเชื้อ มักจะพบในทารกคลอดก่อนกำหนด หรือผู้ที่ขาดอาหาร จะมีอาการ

• ปวดแน่นท้อง
• คลื่นไส้ อาเจียน
• อาจจะมีเลือดออกทางเดินอาหาร

5. กลุ่มอาการแพร่กระจายตามกระแสเลือด(Disseminated mucormycosis) หากมีการติดเชื้อและเชื้อนั้นแพร่กระจายไปตามกระแสเลือด ตำแหน่งที่เชื้อไปได้แก่ สมอง ม้าม หัวใจ ผิวหนัง อาการของโรคในกลุ่มนี้ขึ้นกับว่าติดเชื้อที่อวัยวะไหน และมีอาการตามอวัยวะที่ติดเชื้อ

การติดเชื้อราดำอาจจะมีการแพร่กระจายไปตามกระแสเลือดที่เรียกว่าโลหิตเป็นพิษ เชื้อราดำจะไปยังม้าม หัวใจ ในรายที่มีอาการรุนแรงจะทำให้ผู้ป่วยหมดสติ

การวินิจฉัยติดเชื้อราดำ

• การวินิจฉัยโรคเริ่มจากประวัติการเจ็บป่วยในอดีตว่ามีโรคที่ทำให้ภูมิคุ้มกันลดลงหรือไม่ ประวัติยาที่รับประทาน นอกจากนั้นก็ประวัติพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อว่ามีหรือไม่
• ประวัติต่อมาก็ประวัติการเจ็บป่วยครั้งนี้ เรื่องไข้ น้ำมูก ไอ ปวดหัว ปวดจมูก
• การตรวจร่างกายจะเน้นตามประวัติการเจ็บป่วย
• การตรวจพิเศษ ขึ้นกับอวัยวะที่ติดเชื้อ เช่นหากสงสัยไซนัสก็ต้องตรวจรังสีไซนัส หากสงสัยว่าติดเชื้อในปอดก็ต้องตรวจรังสีปอด หรือการตรวจ CT
• การตรวจชิ้นเนื้อ และการเพาะเชื้อเพื่อยืนยันการวินิจฉัย

การรักษาเชื้อราดำ

เมื่อได้รับการวินิจฉัยจะต้องรีบให้การรักษาให้เร็วที่สุด การรักษาจะต้องประกอบไปด้วยการผ่าตัดเอาเนื้อตายทิ้งและการรักษาด้วยยารักษาเชื้อราได้แก่

• Amphotericin B
• Isavuconazole
• Posaconazole

ในช่วงแรกแพทย์จะให้ยาขนาดสูงทางน้ำเกลือ เมื่อควบคุมโรคได้แพทย์จะลดขนาดยาลง และอาจจะเปลี่ยนเป็นยารับประทาน

ผู้ป่วยที่เป็นมากหรืออาการรุนแรง แพทย์อาจจะต้องผ่าเอาเนื้อตายออก เช่นที่จมูก ตา

นอกจากนั้นจะต้องรักษาโรคประจำตัวด้วย

โรคแทรกซ้อนของการติดเชื้อราดำ

โรคแทรกซ้อนที่สำคัญได้แก่

• ตาบอด
• เกิดลิ่มเลือดอุดหลอดเลือด
• เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
• มีการทำลายเส้นประสาท
• เลือดออกในปอด
• เลือดออกทางเดินอาหาร

การป้องกันการติดเชื้อราดำ

สภาพอากาศปกติจะมีเชื้อราดำน้อย คนเราจะได้เชื้อราดำจากสิ่งแวดล้อมที่มีเชื้อมากดังกล่าวข้างต้น

การป้องกันที่ดีคือการลดโอกาศที่จะสูดดมเชื้อราดำ

• หลีกเลี่ยงพื้นที่ที่มีฝุ่น หรือดิน เช่นสถานที่ก่อสร้าง หรือสถานที่มีการขุด หากจำเป็นต้องเข้าในบริเวณดังกล่าวจะต้องสวมหน้ากาก N95
• หลีกเลี่ยงแหล่งน้ำติดเชื้อ เช่นน้ำขังหลังน้ำท่วม น้ำขังบริเวณก่อสร้าง
• หากผิวหนังมีแผลให้ล้างแผลด้วยน้ำสบู่
• หากท่านมีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ให้หลีกเลี่ยงกิจกรรมเกี่ยวกับฝุ่น ดิน เช่นการทำสวน ขุดดิน หากจำเป็นต้องมีกิจกรรมดังกล่าวให้สวมถุงมือ สวมรองเท้า สวมเสื้อแขนยาว สวมถุงมือเมื่อเสร็จงานให้ล้างเครื่องมือด้วยน้ำสบู่ และรีบอาบน้ำ

การติดเชื้อราดำในผู้ป่วยโควิด

https://www.cdc.gov/fungal/diseases/mucormycosis/index.html

https://www.webmd.com/lung/mucormycosis-black-fungus-infection

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3286196/