การรับประทานอาหารสำหรับโรคไตเสื่อม
เมื่อไตเสื่อมหรือทำงานลดลงการรับประทานอาหารในปริมาณที่มากย่อมเกิดของเสียมากซึ่งจะทำให้ไตทำงานเพิ่มขึ้น ไตที่เสื่อมอยู่แล้วก็จะเสื่อมเร็วขึ้น นอกจากปริมาณอาหารยังต้องคำนึงถึงสารประกอบในอาหารด้วย การชลอการเสื่อมของไตโดยการควบคุมอาหารจะช่วยให้ ลดการคั่งของของเสียที่เกิดจากการรับประทานอาหาร ลดภาระการทำงานของไตในการขับถ่ายของเสีย ทำให้ไตส่วนที่เหลืออยู่ไม่ต้องทำงานหนักเกินตัว ชะลอการเสื่อมของไต ป้องกันภาวะขาดสารอาหาร ช่วยให้มีสุขภาพดีและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
การรับประทานอาหารที่ปรับให้เหมาะสมสามารถช่วยจัดการกับโรคไตเรื้อรัง (CKD) ได้อย่างไร
โรคไตเรื้อรัง (CKD) เป็นภาวะที่ไตสูญเสียความสามารถในการกรองของเสีย สารพิษ และน้ำส่วนเกินออกจากร่างกาย ส่งผลต่อสมดุลของสารอาหารในร่างกาย ความดันโลหิต และสุขภาพโดยรวม
การรับประทานอาหารที่ปรับให้เหมาะสม เป็นแนวทางหลักในการจัดการ CKD ช่วยให้:
1. ชะลอความเสื่อมของไต
- การจำกัดโปรตีน ช่วยลดภาระการทำงานของไต
- การควบคุมระดับโซเดียม โพแทสเซียม ฟอสฟอรัส และแคลเซียม ช่วยลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน
2. ปรับสมดุลสารอาหาร
- การรับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ ช่วยป้องกันภาวะขาดสารอาหาร
- การดื่มน้ำให้เพียงพอ ช่วยป้องกันภาวะขาดน้ำ
3. เสริมสร้างสุขภาพโดยรวม
- การควบคุมน้ำหนัก ช่วยลดความดันโลหิตและความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ
- การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ช่วยลดความเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน
หลักการสําคัญของอาหารสำหรับผู้ป่วยไตเสื่อม CKD:
-
จํากัดการบริโภคโซเดียม:
โซเดียมที่มากเกินไปสามารถเพิ่มความดันโลหิตและทําให้เกิดการกักเก็บของเหลวทําให้ไตเครียดมากขึ้น ตั้งเป้าที่จะจํากัดการบริโภคโซเดียมโดยหลีกเลี่ยงอาหารแปรรูป ซุปกระป๋อง และของว่างรสเค็ม ให้เลือกอาหารสดทั้งตัวปรุงรสด้วยสมุนไพรและเครื่องเทศแทน
-
ควบคุมฟอสฟอรัสและโพแทสเซียม:
โรคไตเรื้อรังสามารถทําลายสมดุลของแร่ธาตุ เช่น ฟอสฟอรัสและโพแทสเซียมในร่างกาย จํากัดอาหารที่อุดมด้วยฟอสฟอรัส เช่น ผลิตภัณฑ์จากนม ถั่ว และเมล็ดพืช นอกจากนี้ จัดการการบริโภคโพแทสเซียมโดยหลีกเลี่ยงอาหารที่มีโพแทสเซียมสูง เช่น กล้วย ส้ม และมะเขือเทศ คํานึงถึงขนาดส่วนและวิธีการปรุงอาหารเพื่อลดระดับแร่ธาตุเหล่านี้
-
ตรวจสอบการบริโภคโปรตีน:
แม้ว่าโปรตีนจะมีความจําเป็นต่อสุขภาพโดยรวม แต่การบริโภคโปรตีนมากเกินไปอาจทําให้ไตเครียดได้ เลือกใช้แหล่งโปรตีนไม่ติดมันคุณภาพสูง เช่น สัตว์ปีก ปลา และไข่ และจํากัดการบริโภคเนื้อแดง ปรึกษากับผู้ให้บริการด้านการดูแลสุขภาพ หรือนักกําหนดอาหารเพื่อกําหนดปริมาณโปรตีนที่เหมาะสมกับความต้องการส่วนบุคคลของคุณ
-
เลือกคาร์โบไฮเดรตที่เป็นมิตรกับไต:
การเลือกคาร์โบไฮเดรตที่เหมาะสมสามารถช่วยควบคุมระดับน้ําตาลในเลือด และลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนที่เกี่ยวข้องกับโรคไตวายเรื้อรัง เน้นธัญพืชไม่ขัดสี ผลไม้ และผักที่มีดัชนีน้ําตาลในเลือดต่ํากว่าเพื่อส่งเสริมระดับพลังงานที่มั่นคงและสุขภาพโดยรวม สำหรับผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังก่อนฟอกเลือดเลือก แป้งปลอดโปรตีน ได้แก่ วุ้นเส้น แป้งมัน แป้งถั่วเขียว สาคู และเส้นเซี่ยงไฮ้ เป็นต้น เป็นแป้งที่ไม่มีโปรตีนในส่วนประกอบ ทำให้ลดปริมาณโปรตีนต่อวันลงได้
ตัวอย่างเมนูอาหาร เช่น ยำวุ้นเส้น แกงจืดวุ้นเส้น ผัดวุ้นเส้น ยำก๋วยเตี๋ยวเซี่ยงไฮ้ ครองแครงแก้ว ขนมชั้น ลืมกลืน สาคูน้ำเชื่อม ซาหริ่ม เป็นต้น
-
พลังงาน
พลังงานในอาหารต้องเพียงพอต่อความต้องการ เพื่อป้องกันภาวะขาดสารอาหารและการสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ
-
อาหารอื่นๆ ที่ควรระวัง
ปริมาณน้ำที่ควรดื่ม คำนวณได้จากปริมาตรปัสสาวะต่อวัน + น้ำ 500 มิลลิลิตร
งดดื่มสมุนไพร ยาต้ม ยาหม้อ ยาลูกกลอน
โรคไตมักจะขาดวิตามินบี 6,วิตามินดี,กรดโฟลิก,ธาตุเหล็ก,ธาตุสังกะสีและแคลเซียม
ตัวอย่างแผนอาหาร CKD:
อาหารเช้า:
- ข้าวโอ๊ตราดด้วยสตรอเบอร์รี่หั่นบาง ๆ และโรยเมล็ดแฟลกซ์บด
- ขนมปังโฮลเกรนกับเนยอัลมอนด์บาง ๆ
- ชาสมุนไพรหรือน้ํา
อาหารกลางวัน:
- สลัดไก่ย่างกับผักรวม แตงกวา และมะเขือเทศเชอร์รี่
- Quinoa pilaf กับแครอทนึ่งและถั่วเขียว
- สลัดผลไม้สดสําหรับของหวาน
อาหารว่าง:
- กรีกโยเกิร์ตกับน้ําผึ้งหยดและอัลมอนด์หนึ่งกํามือ
- แอปเปิ้ลหั่นบาง ๆ กับเนยถั่วหนึ่งช้อนโต๊ะ
อาหารเย็น:
- ปลาแซลมอนอบปรุงรสด้วยสมุนไพรและน้ํามะนาว
- pilaf ข้าวกล้องกับผักโขมผัดและกระเทียม
- หน่อไม้ฝรั่งนึ่งหอก
- สับปะรดสดเล็กน้อยสําหรับของหวาน
เคล็ดลับเพิ่มเติม:
- รักษาความชุ่มชื้นด้วยการดื่มน้ําปริมาณมากตลอดทั้งวัน น้ำ จะมีการจำกัดในผู้ป่วยที่บวบน้ำ หรือแพทย์เป็นผู้กำหนด ประมาณ 1000-1200 มิลลิตร ต่อวัน ในรายที่ไตวายมาก อาจลดเหลือแค่500 มิลลิตรต่อวัน หรือปัสสาวะไม่ออก
- ตรวจสอบขนาดส่วนเพื่อหลีกเลี่ยงการกินมากเกินไปและรักษาน้ําหนักให้แข็งแรง
- จํากัดการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากอาจทําให้การทํางานของไตแย่ลงและมีปฏิกิริยากับยาได้
- ทํางานอย่างใกล้ชิดกับนักโภชนาการหรือผู้ให้บริการด้านการดูแลสุขภาพที่ขึ้นทะเบียน เพื่อปรับแต่งแผนอาหารของคุณตามความต้องการทางโภชนาการเฉพาะและประวัติทางการแพทย์ของคุณ
ด้วยการปฏิบัติตามแนวทางการบริโภคอาหารเหล่านี้ และการเลือกอาหารอย่างมีข้อมูลบุคคลที่เป็นโรคไตวายเรื้อรังสามารถจัดการสภาพของตนเองได้ดีขึ้น และปรับปรุงคุณภาพชีวิตโดยรวม อย่าลืมปรึกษากับทีมดูแลสุขภาพของคุณเพื่อขอคําแนะนําส่วนบุคคลและการสนับสนุนในการเดินทางสู่สุขภาพไตที่ดีขึ้น
หลักการสำคัญ ของการรับประทานอาหารสำหรับผู้ป่วย CKD
- เลือกทานอาหารสดใหม่ ปรุงเอง
- เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดสี
- เลือกทานโปรตีนคุณภาพดี ปริมาณที่เหมาะสม
- จำกัดอาหารที่มีโซเดียม โพแทสเซียม ฟอสฟอรัส และแคลเซียมสูง
- ดื่มน้ำให้เพียงพอ
- ปรึกษาแพทย์หรือโภชนากรเพื่อรับคำแนะนำ
สรุป
การรับประทานอาหารที่ปรับให้เหมาะสม มีบทบาทสำคัญในการจัดการ CKD ช่วยชะลอความเสื่อมของไต ปรับสมดุลสารอาหาร และเสริมสร้างสุขภาพโดยรวม ผู้ป่วย CKD ควรเลือกทานอาหารที่เหมาะสม ปรุงสุกสะอาด และปรึกษาแพทย์หรือโภชนากรเพื่อรับคำแนะนำ
หมายเหตุ
1. การลวกหรือต้มผักใบเขียวจะช่วยลดปริมาณโพแทสเซียมในผักลง
2. เลือกเนื้อสัตว์ที่มีโปรตีนคุณภาพสูงและการขับของเสียน้อย เช่น ไข่ขาว และเนื้อปลา เป็นต้น
3. ผลไม้ที่มีโพแทสเซียมสูง สามารถกินได้แต่ไม่เกินปริมาณที่กำหนด
4. อย่าเครียดจนไม่กินอาหาร เพราะจะทำให้อาการแย่ลงและเกิดภาวะขาดสารอาหารได้
โรคที่เกี่ยวข้อง
- โรคไตเสื่อม
- อาการโรคไตเสื่อม
- การวินิจฉัยโรคไตเสื่อม
- การแบ่งระดับความรุนแรงของโรคไตเสื่อม
- การักษาไตเสื่อม
- การป้องกันไตเสื่อม
- การรับประทานอาหารเพื่อป้องกันไตเสื่อม
- การออกกำลังกายสำหรับไตเสื่อม
ทบทวนวันที่
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
