ภาวะโปรตีนในปัสสาวะมากหรือ Proteinuria

Protein ในเลือดส่วนใหญ่เป็น Albumin ซึ่งจะเป็นส่วนประกอบของเนื้อเยื่อต่างๆของร่างกาย เช่น กล้ามเนื้อ กระดูก ผม เล็บ และยังมีหน้าที่อื่นๆเช่นทำให้เลือดแข็งตัว เป็นภูมิคุ้มกันโรค เมื่อเลือดผ่านเข้าไต Proteinuria มีโมเลกุลใหญ่ไม่สามารถกรองผ่านไตได้ ดังนั้นเราจึงตรวจไม่พบ Proteinuria ในปัสสาวะ

คนปกติจะมีโปรตีนในปัสสาวะหรือไม่

ปกติปัสสาวะของคนจะตรวจไม่พบโปรตีน Protein โปรตีนส๋วนใหญ่เป็น Albumin ดังนั้นหากตรวจพบ Protein ก็หมายถึงตรวจพบ Albumin นั่นเอง การตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะจะบ่งบอกว่าเริ่มจะเกิดโรคไต หากไม่ตรวจแต่แรกก็อาจจะกลายเป็นโรคไตเสื่อม และในที่สุดกลายเป็นโรคไตวายเรื้อรัง ดังนั้นการตรวจปัสสาวะเพื่อหา Albumin ในผุ้ป่วยบางโรคเช่น โรคเบาหวาน ความดันดลหิตสูงจึงมีความจำเป็น

ชนิดของโปรตีนที่ขับออกมา	ปริมาณ(มก/24ชม)
โปรตีน Protein
ค่าปกติ	<150
มีโปรตีนในปัสสาวะ	>150
เป็นเนยโฟติก Nephrotic	>3500
Albumin
ค่าปกติ	2-30
Microalbuminuria	30-300
Macroalbuminuria	>300

วิธีการตรวจโปรตีนในปัสสาวะ

1. โดยการใช้แทบตรวจปัสสาวะจุ่มในปัสสาวะแล้วเทียบสี จะตรวจพบโปรตีนเมื่อมีปริมาณโปรตีน 300-500 มก ข้อเสียคือไม่สามารถวัดปริมาณโปรตีน
2. วัดปริมาณ Protein ที่ขับออกมาตลอด 24 ชั่วโมงโดยการเก็บปัสสาวะตลอดทั้งวันและส่งตรวจหาโปรตีน และค่า Creatinin
3. การตรวจปัสสาวะหาค่า Protein Creatinine

• ค่าอัตราส่วน Protein/ Creatinine ค่าปกติจะน้อยกว่า 0.2
• ACR (or PCR) เป็นการวัดปริมาณ Albumin (หรือprotein)ในปัสสาวะโดยมากจะเก็บปัสสาวะทั้งวันหรือ 24 ชั่วโมงโดยเทียบกับปริมาณ Creatinine ในปัสสาวะ. ค่าอัตราส่วน Albumin/ Creatinineค่าปกติจะน้อยกว่า 30 mg/g creatinineหาค่าดังกล่าวอยู่ระหว่าง 30-300 แสดงว่ามีโปรตีนออกมาในปริมาณไม่มาก หากมากกว่า 300 mg/g แสดงว่าโปรตีนออกมาก
• การตรวจ ACR เหมาะสำหรับตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะไม่มากเช่นบวก1 หรือตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะผู้ป่วยโรคเบาหวาน
• หากมีโปรตีนในปัสสาวะมากควรใช้ PCR ติดตามการรักษา
• ยังมีวิธีการตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะโดยที่ไม่ต้องเก็บปัสสวะ 24 ชั่วโมงโดยการเปรียบเทียบค่าโปรตีนในปัสสวะกับค่า creatinine ในปัสสาวะที่เรียกว่า urine protein to creatinine (UPCR)

The table below shows the values for each category of proteinuria when measured using a UPCR test.

	ปกติหรือสูงเล็กน้อย	สูงปานกลาง	สูงมาก
UPCR in mg/mg	น้อยกว่า 0.15	0.15–0.50	มากกว่า 0.50
UPCR in mg/mmol	less than 15	15–50	greater than 50
UPCR in mg/g	น้อยกว่า 150	150–500	มากกว่า 500

เทียบ UPCR กับ UACR ได้ดังนี้

• UPCR <0.15 = UACR <30 mg/g;
• UPCR 0.15-0.50 = UACR 30-300 mg/g;
• UPCR >0.5 = UACR >300 mg/g

 

ผู้ป่วยท่านใดที่เสี่ยงต่อการเกิดโปรตีนในปัสสาวะ

ผู้ที่มีภาวะดังต่อไปนี้จะตรวจปัสสาวะหาโปรตีน(protein)

• ผู้ป่วยโรคเบาหวานทั้งชนิดที่ 1และชนิดที่ 2 การตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะจะเป็นสัญญาณของการเป็นโรคไต
• ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง
• ผู้ป่วยโรคไตอักเสบ

ปัจจัยที่มีผลต่อโปรตีนในปัสสาวะ

หากตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะก็ไม่ได้หมายความถึงจะเป็นโรคไตเพราะมีหลายภาวะที่ทำให้ตรวจปัสสาวะแล้วพบโปรตีน ปัจจัยดังกล่าวได้แก่

• การออกกำลังกาย
• ภาวะหัวใจวาย
• การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
• มีไข้
• การใช้ยา NSAID,aceI,ARB
• คนอ้วน

ดังนั้นเมื่อตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะแล้วจะต้องหาปัจจัยต่างๆเหล่านี้และแก้ไขและตรวจปัสสาวะซ้ำ

โปรตีนในปัสสาวะหายเองได้หรือไม่

โปรตีนในปัสสาวะแบ่งออกเป็นสามชนิดได้แก่

1. โปรตีนในปัสสาวะที่หายเองได้ Transient proteinuria มักจะพบในคนที่มีไข้ หรือออกกำลังกาย อยู่ในที่หนาว หรือมีความเครียดโปรตีนนี้หายได้เองเมื่อภาวะที่กระตุนดังกล่าวหายไปแล้ว ภาวะนี้จะไม่กลายเป็นไตวายปริมาณโปรตีนมักจะน้อยกว่า 1 กรัมต่อวัน
2. โปรตีนในปัสสาวะเมื่ออยู่ในท่ายืน Orthostatic (postural) proteinuria โปรตีนมักจะน้อยกว่า 1 กรัมต่อวันจะตรวจพบเมื่ออยู่ในท่ายืน เมื่อนอนโปรตีนก็จะหายไป
3. เมื่อตรวจปัสสาวะ 2-3 ครั้งยังพบโปรตีนทุกครั้งที่ตรวจเราเรียกว่า Persistent proteinuria ซึ่งจะบ่งว่ามีโรคที่ไต ปริมาณโปรตีนก็สามารถบอกตำแหน่งของโรคไตได้

เมื่อแพทย์ตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะแพทย์จะตรวจอะไรต่อ

เมื่อเราตรวจสุขภาพ ตรวจปัสสาวะพบโปรตีนในปัสสาวะอย่างน้อยสามครั้ง จึงจะบอกว่ามีโปรตีนในปัสสาวะซึ่งผลการตรวจโดยแทบตรวจปัสสาวะจะได้ผลดังนี้

• Trace = 5-20 mg/dL.
• 1+ = 30 mg/dL.
• 2+ = 100 mg/dL.
• 3+ = 300 mg/dL.
• 4+ = greater than 2,000 mg/dL.

เมื่อตรวจยืนยันว่ามีโปรตีนในปัสสาวะแน่นอนแพทย์จะตรวจเพิ่มเติมดังนี้

• ซักประวัติเพิ่มเติมโดยเฉพาะประวัติการใช้ยา ประวัติการเจ็บป่วยในครอบครัว ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต อาชีพ
• วัดความดันโลหิต
• เจาะเลือดตรวจเช่น การทำงานของไต
• ตรวจเลือดหาระดับน้ำตาลในเลือด.
• ตรวจเลือดหาระดับไขมันในเลือด
• นำปัสสาวะไปส่องกล้องตรวจหาเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว หากมีเม็ดเลือดขาวมาก และย้อมพบเชื้อแบคทีเรียสาเหตุของโปรตีนในปัสสาวะน่าจะเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
• วัดระดับโปรตีนในปัสสาวะ24 และระดับ creatinine เพื่อประเมินความรุนแรงของโปรตีนในปัสสาวะเพื่อพิจารณาวางแผนการรักษา:
  • Protein/creatinine ratio >100 mg/mmolผู้ป่วยจะต้องไปพบแพทย์โรคไต
  • Protein/creatinine ratio >45 mg/mmolและตรวจพบเม็ดเลือดแดงในปัสสาวะจะต้องพบแพทย์เฉพาะโรคไต
  • Protein/creatinine ratio<45 mg/mmol.ให้การดูแลเหมือนผู้ป่วยที่เริ่มเป็นโรคไต
  • ปริมาณ Protein มากกว่า 3.5 กรัมต่อวันจะจัดอยู่ในกลุ่มเนฟโฟติค

• ตรวจเลือดเพื่อหาว่ามีโรค SLE
• ตรวจ Ultrasound ของไต
• บางรายอาจจะต้องเจาะชิ้นเนื้อไตเพื่อตรวจเนื้อไตทางกล้องจุลทัศน์

ความสำคัญของการตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะ

ปริมาณโปรตีนในปัสสาวะจะเป็นตัวที่กำหนดว่าว่าผู้ใดจะกลายเป็นโรคไตวาย ผู้ที่มีโปรตีนในปัสสาวะน้อยโอกาศเสี่ยงที่จะกลายเป็นโรคไตวายจะต่ำ ผู้ที่มีโปรตีนในปัสสาวะสูงมีโอกาศจะกลายเป็นโรคไตวายสูง นอกจากนั้นปริมาณโปรตีนในปัสสาวะยังสัมพันธ์กับการเกิดโรคหัวใจ อัตราการเสียชีวิต

ผู้ที่มีโปรตีนในปัสสาวะจะมีอาการอะไรบ้าง

ผู้ที่มีโปรตีนในปัสสาวะจะไม่มีอาการอะไร หากมีปริมาณโปรตีนในปัสสาวะปริมาณมากเวลาปัสสาวะลงในโถส้วมจะเป็นฟอง หากร่างกายสูญเสียโปรตีนไปมากจะทำให้เกิดอาการบวมบริเวนเท้า หนังตา

 

ตารางแสดงความสัมพันธ์ของ uACR และภาวะไตเสื่อมกับการดำเนินของโรคไต

	<30 mg/g	30-300mg/g	>300 mg/g
ไตเสื่อมระยะ1
ไตเสื่อมระยะ2
ไตเสื่อมระยะ3a
ไตเสื่อมระยะ3b
ไตเสื่อมระยะ4
ไตเสื่อมระยะ5

สีจะแสดงความเสี่ยงของการเกิดโรคไต

• สีเขียว ความเสี่ยงต่ำ(ต้องไม่มีโรคไต)
• สีเหลือง ความเสี่ยงปานกลาง
• สีส้ม ความเสี่ยงสูง
• สีน้ำเงิน เสี่ยงสูงมาก
• สีแดง เสี่ยงสูงสุด

เมื่อคุณได้รับการทดสอบ uACR จะมีการตรวจเลือดแบบง่ายๆ ที่เรียกว่าอัตราการกรองไตโดยประมาณ (eGFR) ด้วยเช่นกัน eGFR ของคุณแสดงให้เห็นว่าไตของคุณทำงานได้ดีเพียงใด

สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะACR>3 mg/mmol) จะเป็นข้อบ่งชี้ในการรักษา

• พิจารณาให้ยาลดความดันโลหิตกลุ่ม ACEIs หรือ ARBs
• ควบคุมระดับความดันโลหิตให้น้อยกว่า 130/80มิลิเมตรปรอท
• ควบคุมระดับน้ำตาลให้ดี
• ควรจะติดตามระดับโรคตีนในปัสสาวะ ACR และการทำงานของไต( creatinine) อย่างน้อยปีละครั้ง
• ปรึกษาแพทย์โรคไต

ต่อหน้าที่สองการักษาโปรตีนในปัสสาวะ

การตรวจปัสสาวะ โรคไตเสื่อม โรคเนฟโฟติก โรคไตวาย โรคไตเบาหวาน โปรตีนในปัสสาวะ ความดันโลหิตสูง

อัตรากรองของไต | Creatinin | BUN | การตรวจปัสสาวะ | การตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะ | การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด | การตรวจไขมันในเลือด | การตรวจเกลือแร่ | แคลเซี่ยม

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

• CBC
• การตรวจปัสสาวะ
• การตรวจเกลือแร่ของเลือด
• การตรวจอุจาระ
• Glucose
• การตรวจหาไขมันCholesterol
• การทำงานของไต
• การทำงานของตับ
• การทำงานของไทรอยด์
• การตรวจหาสารบ่งบอกมะเร็ง
• ไวรัสตับอักเสบ บี
• การตรวจหัวใจ
• การตรวจแร่ธาตุในร่างกาย
• แคลเซี่ยม
• การตรวจการแข็งตัวของเลือด
• การตรวจเกี่ยวกับภูมิ
• ESR