โรคเบาหวานหรือเบาหวาน
หลักการควบคุมโรคเบาหวาน
เป็นที่ทราบกันดีว่าการควบคุมโรคเบาหวานที่ดีสามารถลดโรคแทรกซ้อนได้ครึ่งหนึ่ง โดยเฉพาะโรคแทรกซ้อนที่เกิดกับ ตา [diabetic retinopathy] ไต [diabetic nephropathy] และปลายประสาทอักเสบ [diabetic neuropathy] การควบคุมโรคเบาหวานที่ดี ท่านผู้อ่านต้องรักษาความสมดุลของอาหาร การออกกำลังกาย และยาในการรักษาโรคเบาหวานขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ และชนิดของโรคเบาหวานที่ผู้ป่วยเป็น การรักษาและควบคุมโรคเบาหวานอย่างถูกต้อง อาจช่วยป้องกันอาการโรคแทรกซ้อนต่างๆที่อาจเกิดขึ้นในระยะยาว
เป้าประสงค์ของการรักษาโรคเบาหวาน
การควบคุมน้ำตาลให้ใกล้เคียงปกติจะ ทำให้เกิดผลดีหลายประการคือ
- สามารถลดโรคแทรกซ้อนเฉียบพลัน เช่น ภาวะคีโตซีส [ diabetic ketoacidosis],ช็อกจากน้ำตาลในเลือดสูง [hyperosmolar hyperglycemic nonketotic syndrome]
- ลดอาการเนื่องจากน้ำตาลในเลือดสูง ตามัว น้ำหนักลด หิวบ่อย เพลีย ช่องคลอดอักเสบ
- ลดโรคแทรกซ้อนทาง ตา [diabetic retinopathy]ไต [diabetic nephropathy] ปลายประสาทอักเสบ [neuropathy]
- ลดปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดแข็ง เช่นทำให้ไขมันในเลือดใกล้เคียงปกติ
เกณฑ์การควบคุมเบาหวานได้ดี
แพทย์จะกำหนดว่าผู้ป่วยแต่ละคนที่ดูแลรักษาอยู่ควรจะควบคุมระดับน้ำตาล ความดันโลหิต ระดับไขมัน อยู่ในเกณฑ์เท่าใดขึ้นอยู่กับอายุ โรคร่วม พฤติกรรมการดำรงชีวิต ฐานะ ความร่วมมือตารางข้างล่างจะแสดงระดับเป้าหมายของความดัน น้ำตาล ไขมัน น้ำหนัก ดัชนีมวลกายและความถี่ของการตรวจ
การตรวจวัด |
คนปกติ |
เป้าหมาย(มก%) |
ระดับที่ต้องแก้ไข |
ความถี่ของการตรวจ |
น้ำตาลหลังงดอาหาร 8 ชม. |
<110 (มก%) |
70-130 |
<70 หรือ >130 (มก%) |
ทุกครั้งที่พบแพทย์ |
น้ำตาลหลังอาหาร 1 ชม. |
|
<180 |
>180 (มก%) |
ตามแพทย์สั่ง ใช้ในกรณี tight control |
น้ำตาลก่อนนอน Bedtime glucose |
<120 (มก%) |
100-140 |
<100 or >160 (มก%) |
ตามแพทย์สั่ง ใช้ในกรณี tight control |
น้ำตาลกลัยโคไซเลสเต็ด |
<6% |
<7% |
>8% |
เบาหวานควบคุมดีตรวจปีละ 2 ครั้ง เบาหวานคุมไม่ดีตรวจปีละ 4 ครั้ง |
ความดันโลหิต |
120/80 |
130/85 mmHg |
> 130/85 mmHg |
วัดทุกครั้งที่พบแพทย์ |
LDL-Cholesterol |
<130 (มก%) |
<100 (มก%) |
> 100 (มก%) |
ถ้าปกติปีละครั้ง ถ้าผิดปกติตรวจตามแพทย์สั่ง |
HDL-Cholesterol |
>45 (มก%) |
>45(มก%) |
<35(มก%) |
ถ้าปกติปีละครั้ง ถ้าผิดปกติตรวจตามแพทย์สั่ง |
Triglyceride |
<200(มก%) |
<200 (มก%) |
>200 (มก%) |
ถ้าปกติปีละครั้ง ถ้าผิดปกติตรวจตามแพทย์สั่ง |
ดัชนีมวลกาย Body mass index |
20-25 |
20-25 |
<20 or >25 |
ชั่งน้ำหนักทุกครั้งที่พบแพทย์ |
ที่ผ่านมายังไม่มีการศึกษาผลการรักษาโรคเบาหวานชนิดที่สองต่อการเกิดโรคแทรกซ้อนในระยะยาว จนกระทั่ง ปีที่ผ่านมามีการศึกษาถึงผลการรักษาโรคเบาหวานชนิดที่2 โดยมีประเด็นว่าการควบคุมเบาหวานแบบเข้มงวด intensive (คุมระดับน้ำตาลโดยให้ HbA1c<6.5 ) ว่าจะมีผลต่อการเสียชีวิตหรือโรคแทรกซ้อนอย่างไร ซึ่งพอจะสรุปผลดังนี้
- ผู้ป่วยที่เริ่มรักษาเบาหวานหลังจากเป็นมาไม่นาน
- ผู้ป่วยที่มีระดับ HbA1c สูงไม่มาก
- และยังไม่มีโรคแทรกซ้อนจากโรคหัวใจและหลอดเลือด
สามกลุ่มดังกล่าวจะต้องคุมเบาหวานให้ดีที่สุดเพราะจะลดการเกิดโรคแทรกซ้อนในระยะยาวลงได้โดยตั้งเป้า HbA1c<6.5 mg%
ระดับน้ำตาลเฉลี่ย HbA1c เป้าหมายควรจะเป็นเท่าใด
- คนทั่วๆไปคุมที่ระดับ HbA1c จะคุมประมาณ น้อยกว่า7 เพราะสามารถลดโรคแทรกซ้อนได้
- สำหรับผู้ที่อายุน้อย ไม่มีปัญหาน้ำตาลต่ำ และคาดว่าจะมีอายุยืนเป้าหมายอยู่ที่น้อยกว่า 6.5
- สำหรับผู้ที่สูงอายุ หรือเกิดภาวะน้ำตาลต่ำ หรือเกิดโรคแทรกซ้อนเป้าหมายอยู่ที่น้อยกว่า 8
สำหรับผู้ป่วยดังต่อไปนี้การคุมเบาหวานแบบเข้มงวดจะทำให้เสี่ยงต่อการเสียชีวิตเพิ่มขึ้น ได้แก่ผู้ป่วยกลุ่ม
- ผู้ที่เป็นเบาหวานมาในระยะเวลายาวนาน
- มีประวัติเกิดภาวะน้ำตาลต่ำ
- มีโรคหลอดเลือดแข็ง
- สูงอายุหรืออ่อนแอมาก
องค์ประกอบการรักษา
การรักษาเบาหวานให้บรรลุวัตถุประสงค์ข้างต้นต้องอาศัยองค์ประกอบดังนี้
โรคแทรกซ้อน | การติดตามและการประเมิน |
โรคเบาหวาน
โรคเบาหวาน | อาการโรคเบาหวาน | การวินิจฉัย | การคัดกรอง | ชนิดของเบาหวาน | หลักการรักษา | โรคแทรกซ้อน | เป้าหมายในการควบคุมเบาหวาน | การติดตามและการประเมิน | การป้องกันโรคเบาหวาน