โรคเบาหวานและการตั้งครรภ์

เนื้อหาของบทนี้จะแบ่งเป็นสองหัวข้อใหญ่กล่าวคือ การเตรียมตัวตั้งครรภ์สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน และการเตรียมตัวตั้งครรภ์สำหรับผู้ที่เป็นโรคเบาหวานแล้ว

การเตรียมตัวสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน ในขณะตั้งครรภ์

การดูแลผู้ป่วยโรคเบาหวานก่อนการตั้งครรภ์

เนื่องจากโรคเบาหวานไม่ว่าจะเป็นชนิดที่ 1 หรือ 2 จะเป็นสาเหตุที่สำคัญที่ทำให้เกิดความพิการแก่ทารกเชื่อว่าเกิดจากการที่มีน้ำตาลในเลือดสูงในช่วงแรกของการตั้งครรภ์ ได้มีการพิสูจน์แล้วว่าการวางแผนตั้งครรภ์และการดูแลระหว่างการตั้งครรภ์จะสามารถลดการแท้งและความพิการของทารก แต่ผู้ป่วยโรคเบาหวานตั้งครรภ์โดยที่ไม่ได้วางแผน

โรคเบาหวานกับการคุมกำเนิด

โรคเบาหวานสามารถใช้วิธีคุมกำเนิดได้ทุกวิธีและเป็นวิธีที่คุ้นเคยและมีประสิทธิภาพ เพราะหากตั้งครรภ์อาจจะเกิดผลเสียต่อเด็ก

การเตรียมตัวก่อนการตั้งครรภ์

เพื่อป้องกันโรคแทรกซ้อนที่จะเกิด ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่วางแผนจะตั้งครรภ์ควรที่จะวางแผนตั้งแต่ก่อนตั้งครรภ์ โดยจะต้องคุมโรคเบาให้ดีโดยต้องเรียนรู้วิธีการดูแลตัวเอง

• ระดับ HbA1c ต้องคุมให้ไม่เกิน 7% แต่ต้องระวังมิให้เกิดน้ำตาลในเลือดต่ำ
• รู้จักวิธีการคุมอาหารที่ถูกต้อง
• สามารถตรวจน้ำตาลในเลือดด้วยตัวเอง
• ผู้ป่วยและญาติต้องรู้จักอาการของภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำและวิธีแก้ไข
• เรียนรู้วิธีออกกำลังกายอย่างเหมาะสม
• เรียนรู้วิธีลดความเครียด

ข้อมูลที่แพทย์ต้องการเพื่อการวางแผนการรักษา

หากท่านต้องการที่จะตั้งครรภ์ท่านต้องเตรียมข้อมูลก่อนพบแพทย์ ข้อมูลที่แพทย์ต้องการมีดังนี้

• ระยะเวลาที่เป็นโรคเบาหวาน
• เคยมีโรคแทรกซ้อนอะไรบ้างเช่น การติดเชื้อ ภาวะ ketoacidosis ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
• โรคแทรกซ้อนเรื้อรัง เช่นโรคเบาหวานเข้าตา โรคไต โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง ฯลฯ
• ประวัติการรักษา การใช้ยา ผลน้ำตาลในเลือดที่ผ่านมา การออกกำลังกาย
• โรคโรคอย่างอื่นร่วมด้วยหรือไม่
• ประวัติประจำเดือนรวมทั้งการใช้ยาคุมกำเนิด

เมื่อไปพบแพทย์จะต้องตรวจร่างกายอะไรบ้าง

เนื่องโรคเบาหวานจะมีโรคแทรกซ้อนที่เกิดกับ ตา ไต หัวใจและหลอดเลือด ระบบประสาท แพทย์ก็จะต้องตรวจผู้ป่วยว่ามีโรคเหล่านี้หรือไม่

• แพทย์จะวัดความดันโลหิตทั้งท่านอนและท่ายืน
• ตรวจจอรับภาพของตา
• ตรวจหัวใจและหลอดเลือด
• ตรวจระบบประสาท

การตรวจทางห้องปฏิบัติการณ์ก่อนการตั้งครรภ์

เป็นการตรวจเพื่อดูว่าสามารถคุมโรคเบาหวานได้ดีเพียงใด หากคุมได้ดีก็ให้ตั้งครรภ์ได้ แพทย์จะเจาะเลือดตรวจดูสิ่งต่อไปนี้

• HbA1c
• การทำงานของไต
• ปริมาณไข่ขาวในปัสสาวะ ผู้ป่วยที่มีปริมาณไข่ขาวในปัสสาวะมากกว่า 190 มก%/24 ชม.จะมีโอกาสเป็นความดันโลหิตสูงมาก หากมีปริมาณไขขาวมากกว่า 400 มก%จะมีโอกาสที่เด็กจะไม่เจริญเติบโต ทั้งนี้ยากลุ่ม ACEI ก็ไม่ควรให้ในคนท้อง
• ตรวจการทำงานของต่อมไทรอยด์
• การตรวจอย่างอื่นหากมีความจำเป็น

การวางแผนการรักษา

1. ผู้ป่วยต้องเรียนรู้ถึงความเสี่ยงที่จะเกิดเช่น ความเสี่ยงต่อความพิการของเด็ก โรคแทรกซ้อนที่จะเกิดกับเด็ก ผลของการตั้งครรภ์ต่อโรคเบาหวานและโรคแทรกซ้อน ปัญหาระหว่างคลอด และความจำเป็นในการควบคุมระดับน้ำตาลให้ดีก่อนการตั้งครรภ์
2. การเลือกใช้ยารักษาโรคเบาหวาน แนะนำให้ใช้ insulin
3. ควบคุมระดับ HbA1c ให้น้อยกว่า 6%ซึ่งมีวิธีการดังนี้

• คุมระดับน้ำตาลก่อนอาหารให้อยู่ระหว่าง 70-100 มก%
• คุมระดับน้ำตาลหลังอาหาร 1 ชั่วโมงให้อยู่น้อยกว่า 155 มก%
• คุมน้ำตาลหลังอาหาร 2 ชม.ให้ต่ำกว่า 1130 มก.%

การที่ให้ตั้งครรภ์ได้ก็ต่อเมื่อระดับ HbA1c อยู่ในเกณฑ์ปกติการตั้งครรภ์กับโรคแทรกซ้อนของเบาหวาน

ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ

การควบคุมเบาชนิดคุมเข้มมักจะเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ดังนั้นผู้ป่วยและญาติต้องรู้จักภาวะนี้รวมทั้งวิธีแก้ไข

โรคแทรกซ้อนทางตา Retinopathy

ผู้ป่วยเบาหวานขณะตั้งครรภ์จะทำให้อาการแทรกซ้อนทางตาเป็นมากขึ้นดังนั้นต้องตรวจตาไว้ก่อนตั้งครรภ์ และระหว่างการตั้งครรภ์จะต้องตรวจเป็นระยะๆ

ความดันโลหิตสูง

โรคเบาหวานชนิดที่ 1 และ 2 รวมทั้งการตั้งครรภ์จะทำให้เกิดวามดันโลหิตสูงโดยเฉพาะผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีระดับไข่ขาวในปัสสาวะมากกว่า 190 มก.%ดังนั้นควรที่จะคุมความดันโลหิตสูงให้ดีก่อนการตั้งครรภ์ และควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาในกลุ่มต่อไปนี้ ACEI Bblock ยาขับปัสสาวะ

โรคไต

หากการตั้งครรภ์ทำให้ไตทำงานเสื่อมลง(creatini มากกว่า 3 มก.%) ไม่ควรให้ตั้งครรภ์ต่อ หากปริมาณไข่ขาวมากกว่า 190 มก.%ต้องระวังเรื่องความดันโลหิตสูงในไตรมาศ 2 ของการตั้งครรภ์

โรคหัวใจ

หากมีโรคหลอดเลือดหัวใจตีบต้องแก้ไขก่อนการผ่าตัด และควรได้ตรวจความแข็งแรงของหัวใจเพื่อให้แน่ใจไดว่าเมื่อตั้งครรภ์แล้วหัวใจจะทนได้